ośrodki wielkich, królewskich posiadłości na tym terenie, tzw. państewek, dawanych w lenno możnym rodom (wartości historyczne i naukowe).

Historia

Zamek Szczerba związany był z dobrami królewskimi, a przed 1358 r. stał się lennem możnego rodu von Glubos i ośrodkiem państewka Szczerba. Po 1433 r. lub 1491 r. państewko to, z zamkiem i kilkunastoma wsiami otrzymała w 1538 r. jako zastaw rodzina von Tschirinhaus. Następnie zostało ono przyłączone do królewskich dóbr kameralnych. W latach 1582 i 1616 parcela leśna z ruinami zamku była przedmiotem handlu i miejscem inwestycji gospodarczych podejmowanych przez zamożniejszych mieszkańców wsi. Znajdowała się na terenie państewka Szczerba sprzedanego w 1684 r. hrabiom von Althann z Międzylesia Wilkanowa i Roztok, przekształconego przez nich na nowożytny klucz Szczerba. Następnie dobra te przechodziły kolejno na własność baronów von Stillfried na Nowej Rudzie (w 1784 r.), hrabiów von Magnis (w 1803 r.) i Marianny Orańskiej, księżnej von Preussen (w 1834 lub 1838 r.), która w 1855 r. kupiła parcelę z ruinami zamku. Zamek Szczerba zbudowany został na pocz. XIV w. dla ochrony okrężnego traktu handlowego z Pragi przez dolinę Dzikiej Orlicy do Kłodzka i był też jednym z trzech najważniejszych zamków-ośrodków dóbr lennych na terenie Ziemi Kłodzkiej. Został zniszczony już w 1318 r., ale wzmiankowano go jeszcze w latach sześćdziesiątych XIV stulecia. Ostatecznej zagładzie uległ w 1428 r., w czasie wojen husyckich. W 1582 r. pozostawał w ruinie. Mimo, że parcela była własnością prywatną już w 1770 r. ruiny zamku były rozbierane dla pozyskania materiału do wznoszenia budynków dominialnych w Różance. W latach 1986-1991 przeprowadzono na terenie zamku badania archeologiczne, w trakcie których zostały odsłonięte zarys części mieszkalnej i odcinki murów obronnych.

Opis

Niewielki zamek Szczerba usytuowany jest na porośniętym obecnie lasem skalistym grzbiecie wzniesienia Szczerba (520 m n.p.m.) położonym w widłach potoków Głownia i Gołodolnik, na południowy wschód od Gniewoszowa i na południe od odcinka tzw. Autostrady Sudeckiej miedzy Gniewoszowem oraz Różanką. Zamek zbudowany został z dużych bloków kamiennych, na fundamencie umieszczonym w rowie fundamentowym wykutym w skale. Budowla wznosiła się na nieregularnym rzucie zbliżonym do paraboli, z zaokrąglonymi odcinkami murów, ujmującymi wewnętrzny dziedziniec. Przy północnym odcinku murów znajdował się niewielki dom mieszkalny o nieregularnym rzucie, częściowo trójdzielnym. Wjazd na teren zamku zlokalizowano w północno-zachodnim odcinku zamkowego muru. Do dziś zachowały się pozostałości muru obronnego wznoszące się miejscami na wysokość 13 m oraz relikty mieszkalnej części zamku z piwnicami i z reliktami sklepień oraz znajdującej się nieopodal baszty.

Obiekt dostępny.

Opr. Iwona Rybka-Ceglecka, OT NID we Wrocławiu, 19.06.2015 r.