Typ kościoła reprezentuje grupę pomorskich wiejskich kościołów parafialnych powszechnych na tym terenie w XIII i XIV w.

Historia

Po raz pierwszy Oksywie wymienione zostało w dokumencie z 1209 r. Wówczas żona Mściwoja I, przekazała Oksywie wraz z przynależnościami klasztorowi norbertanek w Żukowie. Wzniesiono wówczas kościół, a w 1253 r. biskup włocławski Wolimir określił granice parafii. Obejmowała dziewiętnaście miejscowości, w tym między innymi Oksywie, Gdynię, Witomino, Obłuże, Pogórze, Dębogórze, Kosakowo, Mosty i Pierwoszyno. W drugiej połowie XIV wieku przyłączono do niej wsie Redłowo i Chylonię. Pierwszy kościół prawdopodobnie był drewniany, z czasem na jego miejscu wzniesiono murowany. Z najstarszej murowanej świątyni zachowała się ściana w części zachodniej. W XIV wieku kościół został rozbudowany poprzez dodanie wielobocznego zamknięcia prezbiterium od wschodu oraz wąską nawę boczną od północy. Konsekracja miała miejsce w 1583 roku. W I połowie XVII wieku Oksywski kościół został ograbiony i spalony w skutek wojny polsko-szwedzkiej. Po odbudowie, w 1687 r. dodano od zachodu drewnianą wieżę zwieńczoną barkowym hełmem. W latach 20. XX wieku obiekt poddano restauracji, zwłaszcza ścianę północną nawy głównej. Kościół został ponownie odbudowany po zniszczeniach w czasie II wojny światowej.

Oksywski cmentarz jest najstarszy w Gdyni. Położony na zboczu wzniesienia, u jego podnóża znajduje się powstały w latach 20. port Marynarki Wojennej. Jest miejscem pochówku znanych gdynian - Abrahama, Wojewskich, rodziny Skwierczów, Kurrów i innych sławnych miejscowych rodzin. W latach 1921-1936 teren cmentarza był miejscem pochówku żołnieży z jednostki na Oksywiu (groby ok. 60 żołnierzy i członków ich rodzin). Po wrześniu 1939 roku cmentarz na Oksywiu, został miejscem pochówku obrońców Wybrzeża. Znajdują się tu zbiorowę mogiły obrońców Oksywia oraz marynarze m.in. z ORP "Mazur" i ORP "Nurek". Na ścianie zewnętrznej kościoła znajdują się tablice upamiętniające okręty zatopione podczas II wojny światowej.

Opis

Kościół stoi na skraju Kępy Oksywskiej, u zbiegu ulic Arciszewskich i Muchowskiego. Cmentarz znajduje się na stoku po południowo-zachodniej stronie.

Kościół orientowany, założony na planie prostokąta, pierwotnie jednonawowy z wydłużonym prezbiterium zamkniętym wielobocznie. Posiada wąską nawę i zakrystię od północy oraz prostokątną kruchtę od zachodu. Bryła zwarta, trójboczne prezbiterium oraz ściana południowa posiada naroża wzmocnione dwustopniowymi szkarpami (ostatnia szkarpa - trójstopniowa). Fundamenty kościoła są kamienne, ściany mają różnorodny materiał (kamienno-ceglane) oraz wątki ukazujące kolejne fazy budowy bądź przekształceń świątyni. Korpus nawy głównej jest kamienno-ceglany, wraz z ceglanym prezbiterium, nawą oraz zakrystią przykryty wspólnym dwuspadowym dachem. Elewacja zachodnia osiowa, z portalem wejściowym zamkniętym odcinkowo i flankowanym przez niewielkie nisze ceglane. przykryta czterospadowym blaszanym dachem Na osi powyżej wznosi się drewniana, prostokątna wieża, poziomo oszalowana deskami. W zwieńczeniu metalowego hełmu umieszczona jest chorągiewka z datą: 1687.

Wnętrze kryte stropem belkowym, ściany z wyprawą tynkarską, kamienna posadzka z płyt. Drewniany chór muzyczny od zachodu, malowany, z pozłacanymi elementami (głowice kolumn podtrzymujących chór oraz ornamenty barokowe na barierach). W podobnym stylu utrzymany ołtarz główny.

Obiekt dostępny dla zwiedzających.

Oprac. Dorota Hryszkiewicz-Kahlau, OT NID w Gdańsku, 16-11-2015 r.