Historia

Początki biblioteki sięgają końca XVI w., w ciągu swych dziejów zbiory znajdowały się w różnych miejscach (od 1819 r. w zaadaptowanym kościele św. Jakuba). W 1900 r. podjęto decyzje o budowie nowej siedziby na terenach pofortecznych u zbiegu ul. Wałowej i ul. Łagiewniki. Projekt budynku wykonał miejski inspektor budowlany Karl Kleefeld, w l. 1902-04 wzniesiono obiekt a w 1905 r. nastąpiło jego otwarcie. W bezpośrednim sąsiedztwie wzniesiony został budynek miejskiego archiwum i szkoła realna (tzw. trójkąt naukowy). Biblioteka składała się z budynku głównego mieszczącego czytelnię, katalogi i pracownie oraz z sześciokondygnacyjnego magazynu na 250 tysięcy książek. Podczas działań wojennych, w 1945 r. budynek uległ nieznacznym uszkodzeniom. Odzyskiwanie rozproszonych zbiorów trwało do 1958 r., ale bibliotekę otwarto dla czytelników już w czerwcu 1946. W l. 50. XX w. placówką została przejęta przez PAN. W l. 1971-75 dobudowano skrzydło od ul. Łagiewniki (m.in. nowa czytelnia na 70 miejsc), w ostatnich latach miał miejsce remont wnętrza i elewacji.

Opis

Budynek usytuowany w obrębie Starego Miasta, na narożnej działce u zbiegu ul. Wałowej i ul. Łagiewniki. Neogotycki, wzniesiony na rzucie litery L, z charakterystycznie ściętym narożnikiem pd.-wsch. Skrzydło wsch. i cz. skrzydła pd. zajmuje dwukondygnacyjny budynek główny o niejednolitej bryle - z dekoracyjnym szczytem w części fasadowej. W skrajnej części skrzydła pd. mieści się sześciokondygnacyjny magazyn książek nakryty wysokim dwuspadowym dachem. Budynek murowany z cegły, licowany cegłą, dachy o konstrukcji drewnianej dwuspadowe, kryte dachówką ceramiczną, stropy drewniane, w magazynie metalowe. Elewacje bogato zdobione, opracowane z użyciem kształtek ceramicznych (fryzy) cegły glazurowanej i pól zdobionych sgraffitem (herby rodów). W partii trzyosiowej fasady wysoka, biegnąca przez obie kondygnacje ostrołukowa blenda, w której osadzony został rozglifiony uskokowo portal i dekoracyjny maswerk; w partii szczytu - flankowanego wieżyczkami - ostrołukowe blendy i kątne lizeny przechodzące w sterczyny. W elewacji wsch. rytmiczne podziały ramowe, w poziomie piętra osadzone ostrołukowe, dwudzielne okna z kolistym maswerkiem, w zwieńczeniu attyka krenelażowa. W elewacjach magazynu podobny neogotycki zestaw form, w zwieńczeniu elewacji smukłe wieżyczki z wysokimi ostrosłupowymi daszkami. We wnętrzu na uwagę zasługuje hall z drewnianą klatką schodową i czytelnia na pierwszym piętrze skrzydła wsch. (boazerie, balustrady, pierwotna stolarka drzwiowa, drewniana antresola z kręconymi schodami, belkowy strop). Cennym zbiorem jest również kolekcja 14 obrazów olejnych (głównie portretów) z XVI, XVII i XVIII wieku Są wśród nich dzieła B. Strobla i D. Schultza a także pośmiertny portret fundatora biblioteki Jana Bernarda Bonifaccio.

Zabytek dostępny. Godziny funkcjonowania biblioteki określone na stronie: http://www.bgpan.gda.pl/

Oprac. Krystyna Babnis, OT NID w Gdańsku, 23.09.2014 r.