Historia

Istnienie kościoła w Gajkowie potwierdzone zostało w 1276 r., parafii w 1310 r. pozostającej w l. 1399-1810 w posiadaniu wrocławskich Krzyżowców z Czerwoną Gwiazdą. Obecna, barokowa świątynia wzniesiona została przez mistrza murarskiego Jacoba Straube w latach 1711-1713. Zakończenie prac, pojętych staraniem mistrza Krzyżowców Ignatiusa Magneta, upamiętniono inskrypcją na kartuszu umieszczonym w głównym portalu świątyni. Wnętrze ukończono w roku 1716 i kościół otrzymał jednolite, barokowe wyposażenie. W 1838 r. nakryto wieżę namiotowym hełmem, który zastąpił hełm barokowy, zniszczony w czasie pożaru w roku 1834. W 1897 r. dobudowano do nawy kruchtę pd. oraz dwie przybudówki przy wieży. W latach 1933-1934 przeprowadzono remont elewacji. Po zniszczeniach wojennych w latach 1945-1947 odbudowano prezbiterium i dach świątyni, naprawiono sklepienia i pomalowano wnętrze. W 1961 r. odnowiono elewacje, a w 1963 r. ustawiono nowy ołtarz główny, będący kopią ołtarza barokowego z nawy pn. kościoła pw. NM Panny na Piasku we Wrocławiu. W 1992 r. położono kamienną posadzkę.

Opis

Kościół jest usytuowany w centrum wsi, otoczony cmentarzem, który ogradza ceglany mur.

Kościół orientowany, murowany, tynkowany, założony na planie prostokąta, z węższym, jednoprzęsłowym, trójbocznie zamkniętym prezbiterium. Trójprzęsłowa nawa jest poprzedzona czworoboczną wieżą zwieńczoną namiotowym hełmem (1838 r.), z dwoma przybudówkami (1897 r.) i kruchtą w przyziemiu. Przy prezbiterium od pn. znajduje się zakrystia, przy nawie od pd. kruchta (1897 r.). Dachy ponad nawą i prezbiterium są wtórne, kryte blachą (1945-1947); dachy zakrystii, kruchty pd. i przybudówek ceramiczne, spadziste. Elewacje świątyni z bogatym detalem architektonicznym, artykułowane wiązkami toskańskich pilastrów, z okazałymi uszakowymi obramieniami okiennymi. W fasadzie uszakowy portal z piaskowca, ozdobiony girlandą, głową putta oraz dwoma kartuszami z inskrypcją fundacyjną i herbem Ignatiusa Magneta.

Wnętrze świątyni przesklepione, w nawie sklepienie kolebkowe z lunetami; w prezbiterium pozorne, krzyżowe (1945-1947); w zakrystii, przyziemiu wieży i kruchcie pd. krzyżowe. Prezbiterium zostało wydzielone z nawy ścianą tęczową o łuku koszowym. Ściany nawy i prezbiterium rozczłonkowane wnękami i wiązkami pilastrów toskańskich. Od zach. empora muzyczna wsparta na filarach z koszowymi łukami arkad.

Wyposażenie kościoła w zasadniczej części barokowe z ok. 1716 r.: ołtarze boczne, ambona, chrzcielnica (w ołtarzu pd. obraz Świętej Rodziny z 1872 r., sygn.. F[erdynand]. Winter). Ołtarz główny jest wykonaną w 1963 r. kopią ołtarza z wrocławskiego kościoła NMP na Piasku; prospekt organowy z 1886 roku (Edward Horn).

Zabytek dostępny.

oprac. Beata Sebzda, OT NID we Wrocławiu, 28-10-2014 r.