Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

fortalicja, st. 10 - Zabytek.pl

fortalicja, st. 10


fortyfikacje Nowożytność Krynice

Adres
Krynice

Lokalizacja
woj. lubelskie, pow. tomaszowski, gm. Krynice

Zabytek tworzą pozostałości umocnień ziemnych dawnego dworu obronnego z okresu nowożytnego (XVII-XVIIIw.).

Założenie stanowi cenne źródło do poznania nowożydnych rezydencji obronnych zbudowanych w stylu palazzo in fortezza. 

Założenie rezydencjonalno-obronne z XVII-XVIII w., po którym zachowały się wały ziemne i pozostałości fosy. 

Usytuowanie i opis

Założenie rezydencjonalno–obronne jest usytuowane w zachodniej części miejscowości, przy drodze z Krynic do wsi Polany, w części zwanej Zajezierze. Znajduje się na południowym stoku rozległego cypla wchodzącego w dolinę rzeki Kryniczanki,  około 50 m na północ od koryta rzeki i utworzonego przy niej Zalewu Krynickiego. 

Stanowisko zajmuje powierzchnię ok. 1,8 ha. Nie zachowały się naziemne partie budynku dworu i zabudowy towarzyszącej. Na stanowisku z całego założenia rezydencjonalno-obronnego przetrwały jedynie fragmenty fortyfikacji ziemnych. Najlepiej zachowała się ich część północna, pozostałe odcinki zostały w większości zniszczone na skutek orki i widoczne są na powierzchni śladowo. Ich zarys został uchwycony  w wyniku pomiarów lotniczego skaningu laserowego, z których wynika, że  fortyfikacja miała formę nieregularnego czworoboku o szerokości na osi  E-W ok. 130 m, na osi N-S ok. 140 m, zaś główny wjazd do dworu umieszczony został we wschodniej kurtynie wałów. Zachowany w terenie od strony północnej wał ziemny ma długość ok. 120 m i ciągnie się na osi wschód-zachód, przecięty w połowie swej długości przez miejscowych rolników drogą umożliwiającą dojazd na pola uprawne.

Wzdłuż wału od strony północnej biegnie dość głęboka zewnętrzna fosa, natomiast na jego wschodnim krańcu zachował się fragment wysuniętego ponad linię wału czworobocznego bastionu lub bastei. Bastion został poważnie zniszczony w wyniku budowy domu mieszkalnego i budynków wokół niego. Wschodnie i południowe odcinki fortalicji nie zachowały się w tak dobrym stanie, ale ich zarys jest  jeszcze czytelny na zaoranym polu. Wały wschodnie i bastion południowo-wschodni zostały poważnie zniszczone dość niedawno, bo na początku naszego stulecia, w związku z wytyczeniem nowej drogi prowadzącej do zalewu.  Zupełnie nieczytelny w terenie (nawet na zapisie  cyfrowym) jest przebieg wału zachodniego. Północny odcinek założenia z dobrze zachowanym wałem ziemnym i fosą jest nieużytkiem porośniętym drzewami i krzewami, natomiast pozostałe partie założenia są użytkowane jako pola orne. 

Historia

Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z roku 1435, kiedy występował w źródłach Adam z Łabuń, właściciel Łabuń, Krynicy i Dzierążni, współfundator kościoła w Łabuniach. Pod koniec XV lub na początku XVI w. włość łabuńską od Łabuńskich (w skład której wchodziły również Krynice) uzyskali w spadku Oleśniccy herbu Radwan, którzy w ostatniej ćwierci XVI w. podzielili Krynice na Krynicę Starą i Krynicę Nową. W 1603 r. na krótko przejął wieś za długi Jan Zamoyski, prawdopodobnie też majątek należał do Krzysztofa Tomińskiego, który notowany był tu w 1614 r., po czym w  1627 r. Krynice odzyskali Oleśniccy. Z zestawienia faktów można przypuszczać, że fortalicja powstała z fundacji Oleśnickich, nie jest wykluczone, że tuż po wspomnianym  podziale majątku, który wpłynął na potrzebę posiadania drugiej siedziby. 

Założenie rezydencjonalno-obronne w Krynicach zostało przedstawione na mapie F. von Miega Karte des Königsreich Galizien und Lodomerien z lat 1779-1783. Widać jego nieregularny kształt, wymuszony przez ukształtowanie terenu, co potwierdziły w ostatnich latach również wyniki pomiarów lotniczego skaningu laserowego.

Przedstawiony na mapie zarys założenia, wskazuje na rezydencję (dwór z budynkami towarzyszącymi) zamkniętą w obwodzie wałów ziemnych wzmocnionych narożnymi bastejami/bastionami, zbudowaną w typie tzw. palazzo in forteza, a więc ok. 2 ćw. XVII wieku. Obecność budynków dworskich i fortyfikacji notowana jest w XVIII i kolejnych stuleciach  (po II wojnie światowej w postępującej ruinie).  W latach 70. XX wieku zachodnia część umocnień wraz z murowanym budynkiem dawnego dworu, została całkowicie zniszczona w trakcie formowania grobli przy zalewie.

Stan i wyniki badań

Stanowisko nie było badane wykopaliskowo.

Kilkakrotne zwiady terenowe prowadzone w latach 2015-2019 przez pracowników Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie  oraz Narodowego Instytutu Dziedzictwa OT w Lublinie wykazały duży stopień zniszczenia obiektu. W centralnej części stanowiska rysują się na powierzchni stropy murów fundamentowych budynku/budynków dworskich. Widoczne są ślady po dawnej zabudowie dworskiej w postaci skupisk luźnego rumoszu ceglanego przemieszanego z fragmentami zaprawy wapienno-piaskowej. Występują również zabytki ruchome, głównie  ornamentowane kale i fragmenty naczyń glinianych. Na podstawie zebranych zabytków ruchomych chronologię założenia wyznaczono na  XVII i XVIII w.

Zabytek dostępny.

 

Oprac. Ewa Prusicka OT NID Lublin, 15.05-10-2020 r.

 

Rodzaj: fortyfikacje

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_A_06_AR.93488, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_06_AR.2321652,PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_06_AR.233091