Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

grodzisko, st. 1 - Zabytek.pl

Adres
Kozłów

Lokalizacja
woj. śląskie, pow. gliwicki, gm. Sośnicowice - obszar wiejski

Trójfazowe stanowisko znajdujące się w Kozłowie (stanowisko 1, AZP 97-43/5), którego elementem jest późnośredniowieczny tzw.

gródek stożkowaty z XIV-XV w. i dwa nowożytne dwory rycersko-szlacheckie z XV-XVII w., jest bezcenne i cechuje je duża wartość zabytkowa i naukowa. Obiekt jest źródłem do poznania późnośredniowiecznych i nowożytnych rycerskich i szlacheckich założeń rezydencjonalno-obronnych. Zabytek ma utrwaloną w krajobrazie, czytelną formę terenową i jest jednym z nielicznych obiektów tego rodzaju na Górnym Śląsku.

Historia

Na stanowisku zarejestrowano trzy fazy budowlane. W XIV w. najprawdopodobniej wzniesiono tu obiekt w typie motte, którego relikty określa się jako tzw. gródek stożkowaty. U schyłku XV w., lub na początku XVI w. w tym samym miejscu wybudowano dwór drewniany, który nie funkcjonował długo i zapewne jeszcze w 1. poł. XVI w. spłonął. Na jego zgliszczach, jeszcze w XVI w., posadowiono nowy dwór, który przetrwał do pierwszych dziesięcioleci XVII w.

W Polsce tzw. gródki stożkowate datowane są z reguły na XIII-XV w. Założenia tego rodzaju rozpowszechniły się w 2. poł. XIII w., zapewne najwięcej z nich wzniesiono w wieku XIV, w XV stuleciu pomału zaczynały wychodzić z użycia, a okres ich funkcjonowania zamyka się na początku XVI w. – choć pojedyncze siedziby przetrwały aż do XVIII w. Według Leszka Kajzera wieżowe dwory były elementem symboliki stanu rycerskiego i powstały oraz kształtowały się wraz z innymi jego wyznacznikami. Kastellolodzy szacują, że małych gródków rycerskich, „obronnych dworów”, „drewnianych zameczków” było na terenie dzisiejszej Polski ok. dziesięć razy więcej niż murowanych, dużych założeń zamkowych.

Stanowisko było trzykrotnie badane wykopaliskowo: w 1970 r. (Z. Bagniewski, E. Tomczak), w 1994 r. (J. Pierzak, D. Rozmus) i w 2010 r. (M. Michnik, R. Zdaniewicz). Badania archeologiczne pozwoliły określić jego funkcję i chronologię. Według M. Michnik i R. Zdaniewicza wzniesione na stanowisku obiekty nie były okazałymi rezydencjami i odzwierciedlały kondycję materialną rycerstwa i drobnej śląskiej szlachty.

Opis

Stanowisko znajduje się w północno – zachodniej części wsi, ok. 250 m na zachód od kościoła i ok. 180 m na zachód od rz. Kozłówki. Zabytek położony jest wśród podmokłych łąk, nad bezimiennym strumieniem, na nieużytkach, częściowo zarośniętych przez drzewa i krzaki, w sąsiedztwie pól i pojedynczych zabudowań. Sztucznie usypany kopiec obiektu w planie jest kolisty i ma średnicę ok. 30-35, a powierzchnię ok. 9 arów. Fosa jest bardzo słabo czytelna. Zabytek jest przykładem zachowanych reliktów późnośredniowiecznego, niedużego, drewniano-ziemnego założenia o funkcji rezydencjonalno-obronnej, oraz dwóch wybudowanych w tym samym miejscu drewnianych dworów.

Obiekt dostępny przez cały rok.

Autor: Michał Bugaj, OT NID w Katowicach, 07.05.2018 r.

Rodzaj: grodzisko

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_A_24_AR.33274, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_24_AR.434919