Obecnie jest to jedyny obiekt w okolicy, który w pełni zachował swoją pierwotną formę. Wobec powyższego, grobowiec posiada dużą wartość poznawczą i edukacyjną.

Historia

Grobowiec w Krępcewie powstał w młodszej epoce kamienia - neolicie. Jest to pozostałość po cmentarzysku ludności kultury pucharów lejkowatych. W XIX wieku istniała w okolicy jeszcze co najmniej setka tego typu grobowców. Obiekty tego typu nieraz były tematem legend oraz podań ludowych, w których utożsamiane były z grobami olbrzymów. Z nazwą „grobowce gigantów” spotykamy się już w średniowieczu. Funkcjonuje ona w Niemczech do dnia dzisiejszego, w nieco zmienionej formie, jako „Hünenbetten” czyli „łoża olbrzymów”. Zaś w Polsce używana była jeszcze po II wojnie światowej. Jednakże miejscowa ludność częściej nazywała je żalami lub żalkami. Groby typu kujawskiego występują w Polsce na Pomorzu Zachodnim i Wschodnich Kujawach. Ich kamienna obstawa, odznaczająca granice mogiły, przypomina formą wydłużony trapez lub trójkąt. Podobny kształt miały domy wznoszone w neolicie przez ludność kultury lendzielskej i mogły stanowić wzorzec dla budowniczych grobowców. Megality budowano na osi wschód – zachód, a szeroki na ok. 10 m wschodni kraniec, często był miejscem pochówku jednej osoby. Początkowo wykopywano jamę i układano w niej ciało zmarłego z reguły w pozycji wyprostowanej wzdłuż osi grobowca. Następnie zasypywano je ziemią lub kamieniami. Z najbliższej okolicy zgarniano próchnicę, z której usypywano mały nasyp, zbliżony kształtem do późniejszego grobowca. Tak przygotowaną konstrukcję okalano głazami. Przy wschodniej ścianie stawiano największe kamienie, których wielkość stopniowo malała ku zwężającemu się zachodniemu krańcowi. Długość całego założenia mogła dochodzić do 100 m, zaś ciężar największych głazów do kilku ton. Prawdopodobnie dopiero po pewnym czasie zasypywano grobowiec ziemią, którą obkładano kamieniami. Jego wysokość w części czołowej dochodziła do 4 m, zaś ogonowej do 1,5 metra. Ziemię do nasypu pozyskiwano z terenu przyległego do obu dłuższych boków budowli, w wyniku czego powstawały w tym miejscu nieckowate, podłużne rowy. We wnętrzu wschodniej części grobowca często natrafia się na pozostałości drewnianych konstrukcji, które po pewnym czasie palono. Było to prawdopodobnie miejsce kultu, w którym składano zmarłym ofiary. Budowle te świadczą o umiejętności wykorzystania dźwigni, dobrej organizacji pracy oraz znajomości podstaw astronomii.

Nienaruszone groby megalityczne należą dzisiaj do wielkiej rzadkości. Jest to efekt stopniowej rozbiórki mogił w celu pozyskania kamienia do budowy dróg i budynków. Nieobwarowane głazami groby stopniowo ulegały rozmyciu oraz wypłaszczeniu coraz bardziej wtapiając się w otaczający je krajobraz.

Usytuowanie

Megalit, mający miejscową nazwę „Łoże Olbrzymów”, znajduje się przy drodze Krępcewo-Trzebień, ok. 2 km na wschód od stacji Kolin. Otoczony jest polami uprawnymi, leżącymi na Równinie Pyrzyckiej, zaś sam widoczny jest z daleka jako kępa drzew.

Opis

Obiekt o powierzchni ok. 400 m2 jest dobrze czytelny w terenie. Mogiła, o kształcie zbliżonym do trapezu, usytuowana została na osi wschód – zachód. Jej szersza podstawa, o szerokości dochodzącej do 9 m, zwrócona jest na wschód. Węższa, o długości 1 m, znajduje się po zachodniej stronie. Pięćdziesięciometrowy nasyp, o wysokości dochodzącej do 2 m, obwiedziono dużymi głazami, których wysokość we wschodniej wynosi 1,5 metra. Obstawa grobowca jest dobrze zachowana. Jego wnętrze zostało podzielone na dwie części. W pierwszej znajdowały się konstrukcje kamienne, gdzie prawdopodobnie znajdował się pochówek, zaś druga – węższa, pozbawiona jest tych elementów. Powierzchnię obiektu pokrywa gęsta darń oraz pojedyncze krzewy. Na północ od grobowca, w odległości ok. 10 m, znajduje się nasyp zbudowany z kamieni i ziemi. Jego wysokość dochodzi do 2 metrów. nie ustalono funkcji jaką pełnił, ani jego związku z obiektem.

Stan i wyniki badań

Grobowcem megalitycznym w Krępcewie interesowano się już na pocz. XX w., kiedy to Ernst Sprockhoff w 1934 r. przeprowadził na stanowisku badania powierzchniowe. W latach 1972 -1973 zespół badaczy z Instytutu Historii Kultury Materialnej Polskiej Akademii Nauk z Poznania pod kierunkiem Tadeusza Wiślańskiego przeprowadził badania wykopaliskowe. Obiekt został w całości przebadany. Podczas badań ustalono, że wschodnią część nasypu grobowca wypełniało jądro gliniano – kamienne. Wielkość kamieni, tworzących zwarty płaszcz malała w miarę posuwania się ku zewnętrznej powierzchni obiektu. W kamiennej konstrukcji znajdowała się regularna, prostokątna przerwa, wypełniona spiaszczoną gliną. Prawdopodobnie było to miejsce pochówku. Mimo drobiazgowych analiz nie udało się potwierdzić istnienia samego grobu. Odnalezione nieliczne ułamki ceramiki oraz zabytki krzemienne znajdowały się zarówno w nasypie jak i pod nim. Na ich podstawie dokładnie wydatowano obiekt oraz potwierdzono tezę, że teren Pomorza Zachodniego był strefą krzyżowania się wpływów grupy wschodniej i północnej kultury pucharów lejkowatych. Prawdopodobnie, podczas prac wykopaliskowych, tylko obstawa grobowca nie została naruszona. Po zakończeniu badań megalit w całości zrekonstruowano. 22 października 2000 r. obszar grobowca został przebadany przez Krzysztofa Kowalskiego w ramach Archeologicznego Zdjęcia Polski. Znaleziono wówczas na powierzchni obiektu ruchomy materiał zabytkowy w postaci fragmentów ceramiki i narzędzi wykonanych z krzemienia i kamienia ludności kultury pucharów lejkowatych oraz jeden wczesnośredniowieczny fragment ceramiki. Na podstawie tego materiału wydzielono dwie fazy zasiedlenia terenu w obrębie którego znajduje się obiekt. Pierwsza związana jest z neolitycznym cmentarzyskiem, druga – z osadnictwem wczesnośredniowiecznym.

Grobowiec jest dostępny dla zwiedzających. Znajduje się na polu ornym, przez co łatwo go zlokalizować. Ponad to stanowisko jest dobrze oznakowane. Znajduje się przy nim tablica informacyjna opisująca obiekt oraz jego tło historyczno-kulturowe.

opr. Marta Żukowska-Bosy, OT NID w Szczecinie, 02-03-2018 r.