Usytułowanie i opis

Stanowisko położone jest w północno-zachodniej części Pogórza Karkonoskiego, między szczytami Młynik, Sobiesz, Trzmielak, Grzybowiec, w Cichej Dolinie, której dnem płynie Cichy Potok. Pozostałości huty są zlokalizowane na zalesionym terenie, ok. 1,7 km w linii prostej od ul. Rycerskiej w Piechowicach, ok. 100 m na północny zachód od tablicy informacyjnej.

Stanowisko zajmuje powierzchnię do 1 ha. Na zalesionej powierzchni widoczne są pozostałości kamiennego ogrodzenia, które wyznacza zasięg stanowiska.

Historia

W 1364 roku właścicielem dóbr w Piechowicach został Gotsche I Schoff. Po nim majątek odziedziczył jego syn Gotsche II Schoff. W pobliskich Cieplicach rozwijało się wówczas uzdrowisko, w którym było duże zapotrzebowanie na naczynia szklane. Budowa huty szkła w Cichej Dolinie, w niewielkiej odległości od Cieplic, wydaje się zatem uzasadniona. Według Stanisława Firszta powstanie huty można datować na 2 połowę XIV wieku, jej upadek na okres najazdów husyckich. Nie wiadomo jednak kto zbudował hutę, kto ją prowadził i był jej właścicielem. Być może były to osoby związane z Schaffgotschami lub cystersami, którzy od 1410 roku również prowadzili łaźnie i pijalnie wód w uzdrowisku cieplickim. Według Przemysława Wiatra huta mogła zostać założona przez osadników z Turyngii, sprowadzonych przez ówczesnych właścicieli terenu i powstać nawet w pierwszej połowie XIV wieku. Przy procesie barwienia szkła mogli być zatrudnieni Wenecjanie.

Stan i wyniki badań

Według Stanisława Firszta pozostałości huty szkła odkryto w 1897 lub 1898 roku w trakcie sadzenia lasu na łące zakupionej przez Schaffgotschów. Z kolei Przemysław Wiater twierdzi, że znaleziska dokonano w 1895 roku. Podczas sadzenia lasu odkryto dwa groby i rozpoczęto badania wykopaliskowe na obszarze 25-30 arów, w efekcie których odsłonięto pozostałości huty, w tym m.in. „fragmenty wypalonego szkła w kolorze cytrynowym, duży kawałek szkła kobaltowego w kolorze ciemnoniebieskim i małe kawałki szkła kryształowego o wysokim stopniu czystości”. Znaleziska przekazano do Muzeum Towarzystwa Karkonoskiego (RGV) w Jeleniej Górze. W 1911 roku odkrycie opisał Martin Treblin. W latach 1964-1967, ekipa wrocławskich archeologów w składzie: Wojciech Gluziński, Zbigniew Bagniewski, Józef Kaźmierczyk, Andrzej Kudła, Stanisław Siedlak, Zbigniew Trudzik i Włodzimierz Wojciechowski przeprowadziła szerokopłaszczyznowe badania wykopaliskowe. Odkryto wówczas 5 pieców szklarskich, fragmenty donic szklarskich, szklane łezki czyli odpady powstające w procesie wytapiania szkła, ułamki glinianych naczyń. Na ich podstawie Stanisław Siedlak określił chronologię reliktów huty na koniec XIII – połowę XIV wieku. 

W latach 1996 – 1997 wznowiono badania wykopaliskowe. Tym razem w skład ekipy weszli m.in.: Wojciech Grabowski, Adam Łaciuk, Robert Rzeszowski, Tomasz Miszczyk, Stanisław Wilk i Stanisław Firszt. W 1998 roku do ekipy dołączyli pracownicy Pracowni Dziejów Szkła Instytutu Archeologii i Etnologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu: Małgorzata Markiewicz i Maciej Nawracki. Wspólne badania trwały do 2005 roku. Odkryto pozostałości wielu pieców hutniczych i liczne zabytki ruchome takie jak: szklane łezki, fragmenty: wyrobów szklanych, donic i tygli szklarskich, żelaznych narzędzi i glinianych naczyń. Znaleziska te, a szczególnie ceramika naczyniowa, pozwoliły datować stanowisko na pierwsze lata XV wieku. Powstanie huty można zatem określić na 2 poł. XIV wieku. Według badaczy zaprzestanie działalności huty można wiązać z najazdami husyckimi w latach 1426 – 1427. Można przypuszczać, że huta została splądrowana i zniszczona, a hutnicy w obawie o swoje życie uciekli. 

Zabytek jest dostępny i oznakowany tablicą informacyjną. Przez Cichą Dolinę przebiega żółty szlak turystyczny.

Oprac. Donata Trenkler, OT NID we Wrocławiu, 28.11.2018 r.