Usytułowanie i opis

Stanowisko jest zlokalizowane w obrębie mezoregionu Obniżenia Żytawsko-Zgorzeleckiego, mikroregionu Równiny Zgorzeleckiej, na bazaltowym wzniesieniu o wysokości 229 m n.p.m.(Winna Góra), na wschodniej krawędzi doliny Czerwonej Wody, ok. 250 m na północ od najbliższych zabudowań Tylic.

W wyniku działalności kamieniołomu większość stanowiska archeologicznego uległa zniszczeniu. Zachowała się północno-zachodnia część założenia obronnego, w tym wyniesiona 1,5-3m nad poziom majdanu platforma o wymiarach 6 x 7 m oraz dwa odcinki wałów długości 14 m, szerokości do 5 m i wysokości 0,5 m. 

Historia

W okresie pradziejowym teren ten był zasiedlony przez ludność kultury łużyckiej, o czym świadczy stosunkowo licznie występująca ceramika typowa dla tego okresu. Być może istniała tu nawet osada obronna. 

Gród w Tylicach funkcjonował na pewno w X wieku, na co wskazują wyniki datowania dendrochronologicznego pozostałości dębowego drewna, pozyskanego w trakcie badań sondażowych w 2007 roku z podwaliny wału. Niektórzy badacze, na postawie ceramiki, datują grodzisko na IX-XI wiek. Według Krzysztofa Fokta budowniczymi i mieszkańcami grodu mogli być przedstawiciele plemienia Bieżuńczan. W Geografie Bawarskim przydzielono im dwa civitates. Jednym z nich, według tej hipotezy, byłby gród w Tylicach. 

Bazaltowa góra, na której założono gród tylicki od XIX wieku była eksploatowana jako kamieniołom. W związku z tym stanowisko archeologiczne uległo poważnym zniszczeniom.

Stan i wyniki badań

Kamieniołom bazaltu na Winnej Górze funkcjonował od XIX wieku. W latach 1929-1931, 1934-1935 grodzisko było badane powierzchniowo, m.in. przez Otto-Friedricha Ganderta i Hansa Adolfa Schultza. Dopiero w 1940 stanowisko po raz pierwszy oznaczono na mapie topograficznej w skali 1:25000 (Lichtenberg: 2816/4856) jako Schanze. W 1959 roku odbyły się badania sondażowe, które prowadził Andrzej Kudła. W 1967 (Dariusz Członkowski, Maria Pikulińska) i w 1978 roku (prawdopodobnie Tadeusz Kaletyn) na polecenie służb konserwatorskich podejmowano kolejne badania sondażowe. W latach 1977-1986 stanowisko w związku z zagrożeniem całkowitym zniszczeniem było wielokrotnie inspekcjonowane. W 1986 odbyły się badania powierzchniowe Archeologicznego Zdjęcia Polski. W trakcie badań sondażowych w latach 1959, 1967 i 1978 odkryto m.in. palenisko, fragmenty drewnianych konstrukcji, jamy i zabytki ruchome, głównie ułamki ceramiki. W 2005 zespół badawczy w składzie Krzysztof Fokt, Paweł Zubrzycki, Małgorzata Zysnarska przeprowadził kolejne badania sondażowe, w 2007 roku kontynuował je Krzysztof Fokt. Z podwaliny wału pobrano wówczas próbkę spalonego drewna dębowego do badań dendrochronologicznych. Pozyskano m.in. fragmenty ceramiki naczyniowej, w większości reprezentatywnej dla kultury łużyckiej oraz zabytki krzemienne. Oprócz ww. znalezisk w zbiorze zabytków ruchomych z tylickiego grodziska znajdują się noże, przęśliki, osełka, kościane rylce, co może świadczyć o różnorodnej działalności rzemieślniczej prowadzonej przez mieszkańców.

Oprac. Donata Trenkler, OT NID we Wrocławiu, 24.12.2018 r.