Historia

Grobowiec megalityczny ludności kultury amfor kulistych datowany jest na lata 3200-2700 p.n.e.

Opis

Grobowiec znajduje się na wysokim wzgórzu nad brzegiem Jeziora Kierzkowskiego, pomiędzy szosą biegnącą z Wójcina do Kierzkowa, a polną drogą prowadzącą z Wójcina do Jadownik. Mimo prób wysadzania przy użyciu dynamitu w latach 30. XX wieku i niszczenia na początku lat 80. grobowiec nie uległ destrukcji i jest bardzo dobrze widoczny w terenie. Obecnie porastają go krzewy i drzewa. Badania ratownicze w latach 1982-84 prowadził z ramienia Instytutu Historii Kultury Materialnej (obecnie Instytut Archeologii i Etnologii) Polskiej Akademii Nauk prof. dr hab. Tadeusz Wiślański.

Grobowiec megalityczny rysował się w terenie w formie wydłużonego owalu, skierowanego wzdłuż osi E-W. Zachowana długość nasypu wynosi ok. 22m, szerokość 16m, wysokość od 2 do 3m (w partii W). Tworzy go żółta, miejscami szara glina, lekko spiaszczona, a w części W megalitu nieco silniej. W warstwie tej tkwią wszystkie konstrukcje grobowca. Na podstawie obserwacji geologicznych sugerować można, że pierwotnie grobowiec posiadał znacznie większe rozmiary. Jego centralną część stanowi komora grobowa długości 10m i szerokości ok. 1,5m , której każda ze ścian bocznych zbudowana jest z 14 kamieni i płyt o wysokości 0,8-1,2 m, szerokości 0,5-0,8m i grubości 0,5-0,8 m. Na ścianach szczytowych komory umieszczono pojedynczy głaz. Szpary pomiędzy głazami wypełniano mniejszymi kamieniami. Całość konstrukcji wzmacniano ustawiając w dolnej części ścian bocznych dodatkowe kamienie. W części środkowej komorę przedzielono stawiając w poprzek duży głaz (część a i b). Wypełnisko komory stanowiła próchnica zmieszana z piaskiem (miejscami stanowił on wyraźne warstewki), z domieszką gliny w niektórych jej częściach. Glina nie tworzyła jednak ani soczewek ani warstewek, z wyjątkiem warstwy gliny w części W komory. Dno komory w partii W części b wysypane było rdzawym żwirkiem. Pierwotnie komora przykryta była 6-8 głazami, z których zachowały się 4 o wadze ok. 1t. Do obu części komory prowadziły korytarze (prowadzący do części a był częściowo zniszczony), których dna położone były przeciętnie o 0,2 m wyżej niż dno komory. Korytarze miały ok. 1 m długości, 0,5 m szerokości i ok. 1 m wysokości.

Przy wejściu do części a komory zlokalizowano trapezowatą skrzynię kamienną – grób kultury pomorskiej, zawierający 9 naczyń kultury pomorskiej (4 dodatkowo nakryte były misą). Z powodu złego stanu zachowania 2 z nich uległy zniszczeniu w trakcie eksploracji. W 6 naczyniach zdeponowano przepalone kości, należące do 4 osobników. Obstawa zbudowana z dużych , przeważnie pionowo ustawionych, głazów biegła w odległości ok. 1m od ścian bocznych komory i ok. 9 m dalej (w kierunku W) niż komora. Tę część grobowca pokryto brukiem kamiennym. W miejscach, gdzie brakuje kamieni widoczna jest warstwa próchnicy. Bruk był jednowarstwowy i tylko w partiach sąsiadujących z obstawą znajduje się więcej warstw kamieni, ale służą one raczej wzmocnieniu konstrukcji. W nasypie grobowca zarejestrowano kilkanaście fragmentów ceramiki oraz kilka krzemieni. Szczątki ludzkie i zwierzęce zdeponowane zostały bez zachowania porządku anatomicznego. W trakcie analizy wyróżniono 9, czytelnie rysujących się, skupisk materiału osteologicznego wraz z towarzyszącymi artefaktami w postaci fragmentów ceramiki lub całych naczyń (m.in. dwie okrągłodenne misy, bęben, dzban), krzemieni, przedmiotów wykonanych z kości (zawieszka z szabli dzika i kościane ostrze dwustronne) i 17 paciorków bursztynowych (długie paciorki rurkowate o cylindrycznym kształcie i w kształcie toporka). Zdecydowaną większość pochówków odkryto w części a komory grobowej. Szczątki 16 osobników tworzyły 3 skupienia. W części b komory wystąpiły szczątki dwóch kolejnych osobników, a poza komorą zdeponowano kości należące do 5 osobników. Nie zarejestrowano wśród nich kompletnego szkieletu ludzkiego. Kości należące do tego samego osobnika często pochodzą z różnych poziomów eksploracyjnych. Szczątki zwierzęce znajdujące się w tej części komory występują w postaci pojedynczych kości zarówno zwierząt domowych, jak i dzikich. Ich ilość w zależności od głębokości waha się od 0 (warstwa najniższa) do kilku fragmentów. Poza komorą, w zabrukowanej części grobowca, zdeponowano przede wszystkim szczątki zwierzęce. Podobnie, jak kości w komorze grobowej, tak i te znajdujące się pod brukiem nie zachowywały układu anatomicznego. Pomimo ich chaotycznego ułożenia można wydzielić 4 skupiska. W XVII lub XVIII wieku w nasyp grobowca wkopano groby sześciu osób.

Obiekt dostępny przez cały rok.

Oprac. Iwona Sobkowiak-Tabaka, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, 10-02-2015 r.