Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

grodzisko, st. 2 - Zabytek.pl

Adres
Starygród

Lokalizacja
woj. wielkopolskie, pow. krotoszyński, gm. Kobylin - obszar wiejski

O powstaniu i rozwoju Staregogrodu zdecydowało przede wszystkim położenie na styku dwóch dzielnic – Śląska i Wielkopolski.

Gród ten należał już na przełomie XI/XII w. do trwale ustalonej organizacji grodowo-kasztelańskiej, będącej podstawą administracji państwowej i do początku XV w. był lokalnym centrum decyzyjnym, ekonomicznym, wojskowym, sądowym i ośrodkiem wymiany handlowej na odcinku pogranicza śląsko-wielkopolskiego w dorzeczu Orli. Przebiegał tędy „stary szlak toruński” biegnący na południe ku Miliczowi i Koźminowi; w Starymgrodzie krzyżował się on ze szlakiem ku Kaliszowi i w kierunku Głogowa. Wokół grodu funkcjonowało jednocześnie kilka osad stanowiących służebne zaplecze.

 

Opis obiektu

Położenie

Grodzisko położone jest na skraju cypla wysoczyznowego utworzonego przez dolinę Orli i jej mały lewy dopływ Czarną Wodę. Dostępu do grodu od zachodu, od strony Orli, broniła wysoka i stroma skarpa doliny.

 

 

Opis

Pierścieniowate grodzisko jest prawie okrągłe w planie, od zachodu częściowo zniszczone. Wymiary grodziska wynoszą 60x70 m. Zachowana wysokość szerokiego na 15-20 m wału wynosi około 2 m. Otoczone jest fosą o szerokości ok. 9 m i głębokości do 1 m.

Obiekt usytuowany jest w obrębie pól uprawnych. Mimo znajomości zabytkowego charakteru tego miejsca oraz urzędowych zakazów, teren grodziska zajęty był przez długie lata pod uprawę rolną powodującą jego postępującą degradację, co w efekcie spowodowało obserwowaną dzisiaj silną niwelację wałów. 

 

Historia obiektu/datowanie etapów budowy

Początki warowni w Starymgrodzie datuje się obecnie na przełom XI/XII w. Powstanie jej związane było z odbudową państwa piastowskiego po ciężkim kryzysie dynastycznym i społecznym dopełnionym w roku 1038 oraz rekonstrukcją jego organizacji. Gród ten był liczącym się w Wielkopolsce ośrodkiem władzy, siedzibą kasztelana. Starogrodzki kompleks grodowy był zarówno punktem strzegącym przeprawy przez rzekę, ośrodkiem osadniczym dla najbliższego zaplecza jak i ośrodkiem targowym z rozbudowanymi urządzeniami wczesnomiejskimi, karczmą i komorą celną. Według źródeł pisanych kres kasztelanii przypada na 1406 r. Wg najnowszych ustaleń archeologów, istnieje przypuszczenie o wczesnopiastowskiej genezie grodu.

 

Stan i wyniki badań archeologicznych

Obiekt był wielokrotnie penetrowany powierzchniowo przez różnych badaczy już od początku XX w.

W 1996 r. przeprowadzono na grodzisku archeologiczne badania wykopaliskowe pod kierownictwem Dionizego Kosińskiego. W ich wyniku dokonano ustaleń dotyczących rekonstrukcji grodu. Potwierdzono podwójne jego obwałowanie. Wał zewnętrzny posiadał szerokość u podstawy 12 m, zaś w koronie 8,5 m. Jego zachowana wysokość sięgała do 1,6 m. Wał wewnętrzny zachowany był do wysokości 1,4 m od poziomu majdanu. Zbudowany był z belek prostopadłych do kierunku wału (ruszt?) i gliny oraz licowany kamieniami. Na majdanie, w części środkowej i południowej, zarejestrowano zwarty bruk. 

Jedną z czynności wykonywanych na grodzie, potwierdzoną archeologicznie, była obróbka żelaza, o czym świadczy znalezisko pieca-paleniska, dyszy glinianej i żużli. Znaczna ilość znajdowanych na obiekcie przedmiotów żelaznych zapewne więc pochodziła z tutejszej pracowni. W trakcie opisywanych badań zebrano liczny materiał ceramiczny. Był on dość jednolity pod względem technologicznym i stylistycznym, którego cechy wg. autora tychże badań odpowiadają fazom E i F wczesnego średniowiecza w Wielkopolsce. Inne zabytkowe materiały ruchome znalezione tutaj to: moneta (denar krzyżowy) datowana na ostatnią ćwierć XI w. (bądź XI/XII w.), przęślik gliniany, osełki, igła kościana, fr. nożyc, grot do strzały, różne noże, gwoździe. Wystąpiło też kilka cegieł palcówek.  

Kontynuacja powyższych badań, podjęta przez Grzegorza Teske wskazuje, że gród ten może mieć wcześniejszą, wczesnopiastowską metrykę. 

Obiekt dostępny dla zwiedzających.

 

Oprac. Elżbieta Wyrwińska, NID, Specjalistyczna Pracownia Terenowa w Trzebinach, 31-03-2021 r. 

 

Bibliografia

  • Hensel. W, Hilczer-Kurnatowska Z., Studia i materiały do osadnictwa Wielkopolski wczesnohistorycznej, t. VI, 1987, s. 235-238.
  • Kosiński D., Gród kasztelański w Starymgrodzie w świetle wstępnych badań archeologicznych, Wielkopolskie Sprawozdania Archeologiczne”, t. VIII, 2007, s. 95-103.
  • Młynarska-Kaletynowa M., Pierwsze lokacje miast w dorzeczu Orli w XIII wieku, Wrocław 1973

     

Rodzaj: grodzisko

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_A_30_AR.38762, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_30_AR.2801719