grodzisko, st. 1 - Zabytek.pl
Adres
Bogatynia
Lokalizacja
woj. dolnośląskie, pow. zgorzelecki, gm. Bogatynia - miasto
Historia obiektu
Krajoznawcy sugerują związek między budowniczymi i właścicielami założenia obronnego w Trzcińcu a czeskim rodem (H)Ronowiców, którego protoplastą miał być Smil Světlicki – zaufany króla Przemysława Ottokara I. Gniazdem rodowym tego rycerskiego rodu podobno była miejscowość Hron w Czechach. W czasie gdy przedstawiciele rodziny władali ziemią żytawską pisali się z Żytawy (von Zittau), po przejęciu dóbr w Lipie pisali się z Lipy (von Leipe). Według krajoznawców zamek Ronow mógł zostać wzniesiony na starszym, wczesnośredniowiecznym założeniu obronnym. Archeolodzy nie potwierdzają tej koncepcji.
Pierwsza wzmianka o zamku pochodzi z dokumentu wydanego przez króla Czech Przemysława Ottokara II w 1262 r. dla klasztoru Marienthal. W dokumencie tym wymieniono Conrada de Rhonaw. W 1268 r. właścicielami zamku byli Zdzisław von Leipe i jego żona Agnes von Zoyna. Jako świadek na dokumentach z lat 1274-1281 występował Hartman de Ronov – komornik jaworski. W dokumencie z 1294 r. został wymieniony Tyczko de Ronau – krewny Hartmana.
W 1319 r. ziemia żytawska przeszła w ręce księcia jaworskiego Henryka I. Zamkiem zarządzali wówczas w jego imieniu burgrabiowie. W 1332 r. burgrabią został Jarosław von Schlieben. Po bezpotomnej śmierci Henryka w roku 1346 Żytawsko powróciło do korony czeskiej.
W 1389 r. zamek otrzymał jako lenno Anzelm von Sandau (później von Rohnau). Anzelm był spokrewniony z rodem Lipów. W połowie lat 90. XIV w. zamek został sprzedany Jodokowi z Moraw, a ten przekazał go Hinkowi II Berce z Dubu, który również pochodził z bocznej linii Lipów. Hinko był związany politycznie z Jodokiem – margrabią morawskim, zaciekłym wrogiem króla Wacława IV. Jodok i Hinko dokonywali m.in. z zamku Ronow zbrojnych wypadów przeciwko wojskom królewskim. Poza tym Hinko ściągał bardzo wysokie cła od kupców przemierzających gościńce na terenie dóbr ronowskich. Już w 1396 r. sprawa trafiła do króla Wacława, który wydał zgodę na zdobycie i zniszczenie zamku. Polecenie zorganizowania wyprawy otrzymał landwójt Górnych Łużyc Hincze Pflugk von Rabenstein. W międzyczasie nastąpił chwilowy rozejm między królem a Jodokiem z Moraw. Jednak sytuacja kupców nie zmieniła się. W 1398 r. Związek Sześciu Miast wysłał do króla ze skargą zgorzeleckiego mieszczanina Klausa Hellera. Klaus uzyskał poparcie królewskiego stronnika Prokopa z Moraw – prywatnie brata Jodoka. Mieszczanie szybko zorganizowali wyprawę w obawie aby król znowu nie rozmyślił się. Początkowo uczestniczyli w niej zbrojni z Żytawy. Wkrótce na pomoc ruszyły oddziały wystawione przez pozostałe miasta. Ze Zgorzelca przybyło 160 konnych, w tym 32 łuczników, 17 wozów z piechotą, 3 wozy z działami oraz 3 wozy zaopatrzenia. Po kilku dniach oblężenia zamek został zdobyty 11 stycznia 1399 r. i natychmiast przystąpiono do jego rozbiórki. Już 20 stycznia król cofnął rozkaz zburzenia zamku, ale było za późno. W 1401 r. Hinkowi i Jodokowi wypłacono z królewskiego skarbca 8000 kop groszy odszkodowania i 800 kop rocznego czynszu. Od stycznia 1399 zamek ulegał stopniowej degradacji, stanowiąc dla miejscowej ludności rezerwuar materiałów budowlanych. Na poczatku XV wieku dobra ronowskie przeszły na własność Doninów, potem Henryka von Kyaw z Rybarzowic. W 1433 r. ruiny zasiedlili chwilowo raubritterzy, którzy dokonali napadu na kupiecką karawanę – zabili trzy osoby i zagrabili 6 wozów. Pod koniec XV w. majątek zakupił Krzysztof z Romberga, który w 1494 r. sprzedal go miastu Żytawa. W 1794 r. w ruinach wzniesiono leśniczówkę, która z czasem stała się popularną gospodą/restauracją. Budynek nie zachował się.
Opis obiektu
Usytuowanie zabytku:
Stanowisko archeologiczne jest zlokalizowane w obrębie mezoregionu Obniżenia Żytawsko-Zgorzeleckiego, w północnej części dawnej wsi Trzciniec (od 1973 r. w obrębie administracyjnym Bogatyni), na wzniesieniu o wysokości 285 m n.p.m., na terenie zalesionym, w odległości oko. 300 m na wschód od Nysy Łużyckiej, około 1 km na północ od Żywaty (Zittau).
Opis stanowiska:
Założenie obronne jest w znacznym stopniu zniszczone. Ma nieregularny kształt zdeterminowany naturalnymi uwarunkowaniami. Dziedziniec o wymiarach około 126 x 35 m był otoczony murem obwodowym i suchą fosą. Wejście prowadziło od południowego wschodu. Po przeciwnej stronie znajdowała się czworoboczna wieża. Zabudowania mieszkalne i gospodarcze przylegały do murów obwodowych. Na dziedzińcu znajdowała się studnia głębokości do 50 m, obecnie przykryta betonową płytą.
Stan i wyniki badań archeologicznych:
Stanowisko było znane krajoznawcom w XIX wieku. W 1984 r. inpekcję konserwatorską przeprowadzila Ewa Łużyniecka, w 1985 r. - Ryszard Kołomański.
W 1985r. w ramach realizacji weryfikacyjno-poszukiwawczej akcji Archeologicznego Zdjęcia Polski dla obszaru 82-08 Stanisław Firszt opracował kartę ewidencyjną stanowiska archeologicznego.
Obiekt został zinwentaryzowany przez zespół badaczy z Politechniki Wrocławskiej na podstawie materiałów z laserowego skaningu lotniczego pozyskanych z zasobów Centralnego Ośrodka Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej. Z wynikami analiz opublikowanymi w 2019 r. można zapoznać się na stronie internetowej projektu badawczego:
http://www.odgrodudozamku.pl/stanowisko/zamek-trzciniec-zamek/
Stanowisko nigdy nie było badane wykopaliskowo.
Dostępność obiektu dla zwiedzających. Zabytek jest dostępny – tablice informacyjne.
Autor noty: oprac. Donata Trenkler, OT NID we Wrocławiu, 04-08-2020 r.
Rodzaj: grodzisko
Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_A_02_AR.27251, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_AR.3046213