Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

grodzisko, st. 2a,2b - Zabytek.pl

grodzisko, st. 2a,2b


grodzisko średniowiecze wczesne Szadzko

Adres
Szadzko

Lokalizacja
woj. zachodniopomorskie, pow. stargardzki, gm. Dobrzany - obszar wiejski

Grodzisko w Szadzku oraz powiązana z nim osada przygrodowa, to cenny przykład średniowiecznego budownictwa obronnego.

Jest to obiekt o dużej wartości poznawczej i edukacyjnej, ponieważ w pełni zachował swój pierwotny kształt, co umożliwia rozpoznanie cech charakterystycznych dla tej formy osadniczej.

Historia

Na podstawie dotychczasowych badań, czas powstania stanowiska określono na okres wczesnego średniowiecza. Pierwszą założono osadę, której początki w okresie wczesnego średniowiecza datuje się na VIII wiek. Funkcjonowała nieprzerwanie do czasów nowożytnych. Dopiero w XII w. wybudowano w jej pobliżu niewielkie grodzisko, które było wykorzystywane do XIII wieku. Na początku XIV w. mieściła się w nim siedziba rycerska, którą porzucono na rzecz położonego nieopodal, nowo wybudowanego zamku (stanowisko nr 1), znajdującego się po zachodniej stronie jeziora. Przenosiny do nowej siedziby musiały odbyć się przed 1336 rokiem, ponieważ z tego okresu pochodzi pierwsza wzmianka o tym obiekcie w źródłach pisanych – „castro Sazike” należący do braci Steglitz. Poza grodziskiem i osadą przygrodową,  w okolicy znajduję się jeszcze 3 późnośredniowieczne osady otwarte, które świadczą o stabilizacji osadnictwa w tym rejonie.

Usytuowanie

Grodzisko, mające miejscową nazwę „Krochmalnia”, położone jest na cyplu niewielkiego wzgórka, wcinającego się od południa w jezioro Szadzkie. Obecnie jezioro otacza obiekt z północy oraz zachodu, a dawniej zapewne także ze wschodu. Jest to miejsce o dużych walorach obronnych, stanowiące dogodny punkt obserwacyjny. Stanowisko znajduje się na terenie pastwiska w południowo-zachodnim krańcu miejscowości Szadzko. W odległości ok. 100 m na południowy zachód od założenia obronnego, na ornym polu, położona jest powiązana z nim otwarta osada przygrodowa.

Opis

Grodzisko w Szadzku, o wymiarach 83 x 73 m, jest obiektem typu stożkowatego o kształcie regularnego owalu. Jego wysokość od lustra wody w jeziorze dochodzi do 9 m. Obiekt wyraźnie odcina się na tle pól i pastwisk, przez co jest czytelny w terenie. Wypłaszczony szczyt centralnej części obiektu lekko obniża się w kierunku północno-zachodnim, kończąc się dwumetrową skarpą. Z pozostałych stron otacza go dobrze zachowana, podkowiasta fosa o wymiarach 6 x 10 metrów. Porośnięte trawą grodzisko jest obecnie wykorzystywane jako paśnik dla bydła.

Leżąca nieopodal osada przygrodowa była założeniem otwartym, przez co nie wyróżnia się w terenie. Na powierzchni stanowiska występują ślady spalenizny, przepalone kamienie, fragmenty polepy oraz duża ilość ceramiki. Niestety intensywna uprawa roli powoduje powolne niszczenie górnej partii obiektu.

Stan i wyniki badań

Grodzisko w Szadzku odkryto w 1894 roku. 28 października 1932 r. Hans Jürgen Eggers przeprowadził na stanowisku badania powierzchniowe. Kolejne tego typu badania odbyły się w latach 50-tych XX wieku. W 1954 r. J. Karpowicz i w 1959 r. S. Knappe  z Dobrzan przeprowadzili na obiekcie amatorskie prace archeologiczne, podczas których znaleziono fragmenty naczyń, okucie pochwy miecza oraz monetę, datowane na wczesne średniowiecze. Masowy materiał zabytkowy przekazano do Muzeum w Stargardzie, okucie do Muzeum Archeologicznego w Poznaniu, a moneta pozostała w prywatnym zbiorze S. Knappego. Dalsze tego typu badania przeprowadził 16 lipca 1960 r. Kazimierz Siuchniński, który na terenie osady znalazł fragmenty ceramiki. Następne prace powierzchniowe wykonano 23 listopada 1970 r. pod kierunkiem Antoniego Porzezińskiego. Podczas badań na grodzisku oraz osadzie odnaleziono fragmenty naczyń, na podstawie których określono chronologię obiektu na IX-XII wiek, a zainwentaryzowany materiał zabytkowy przekazano do Działu Archeologii Muzeum Pomorza Zachodniego w Szczecinie. 28 kwietnia 1987 r. zespół badaczy z Pracowni Archeologiczno-Konserwatorskiej Przedsiębiorstwa Państwowego Pracownie Konserwacji Zabytków Oddział Szczecin pod kierunkiem dr Eugeniusza Cnotliwego przeprowadził badania powierzchniowe, wiertnicze oraz sondażowe. W trakcie prac badawczych wykonano jeden wykop sondażowy oraz 70 otworów wiertniczych. Sporządzono wówczas dokumentację opisową, fotograficzną i rysunkową, w tym plan warstwicowy grodziska oraz plan nawarstwień stanowiska, wykonany na podstawie odwiertów sondażowych. Chronologię obiektu określono na późne średniowiecze (kon. XIII – XIV w.) na podstawie zawartości wykonanych wówczas odwiertów oraz wydobytych fragmentów naczyń. Wśród wydobytego materiału masowego znaleziono fragment czerwonej ceramiki szkliwionej, stanowiącej prawdopodobnie import z rejonu ?andryjsko-holenderskiego, Danii lub północnych Niemiec. 12 lutego 1988 r. obszar grodziska został przebadany przez Annę Uciechowską w ramach badań powierzchniowych Archeologicznego Zdjęcia Polski. Wydzielono wówczas dwie fazy funkcjonowania grodziska – pierwszą, datowaną na XII-XIII w. oraz drugą na XIV wiek. W obrębie osady przygrodowej znaleziono 40 fragmentów ceramiki oraz polepę. Na ich podstawie wyodrębniono 7 faz funkcjonowania osady. Jej datowanie rozciąga się od starożytności po nowożytność. W 2015 r. zespół badaczy z ramienia Katedry Archeologii Instytutu Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Szczecińskiego pod kierownictwem dr Marcina Majewskiego przeprowadził badania, w wyniku których powstał numeryczny model terenu oraz mapa warstwicowa grodziska. Potwierdzono późnośredniowieczną metrykę obiektu, co już wcześniej zostało zwery?kowane badaniami  w 1987 r.

Grodzisko jest dostępne dla zwiedzających. Otacza je pole orne oraz pastwiska, przez co łatwo je zlokalizować. W dodatku stanowisko jest dobrze oznakowane – znajduje się przy nim tablica informacyjna.

opr. Marta Żukowska-Bosy, OT NID w Szczecinie, 15-02-2018 r.

Rodzaj: grodzisko

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_A_32_AR.38836, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_32_AR.1719580,PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_32_AR.171997