Historia

Około 1800 r. wzniesiono w Czerwonce pod Sochaczewem dwór dla rodziny Błeszczyńskich, prawdopodobnie wg projektu Hilarego Szpilowskiego. W l. 1817-1823 kolejnym właścicielem majątku był Jan Nepomucen Toczyski, marszałek powiatu błońskiego, a w l. 1823-1843 Augustyn Radwan, dowódca pułku piechoty liniowej Wielkiego Księcia Michała. Po śmierci generała, jego żona wyszła za mąż za Stanisława Rychłowskiego i to on stał się kolejnym właścicielem dóbr.  W 1855 r. posiadłość została odkupiona przez Kazimierza Aleksandra Garbolewskiego i jego żonę Mariannę z Cotinów. Około 1870 r. wzniesiono od strony płd. niewielką przybudówkę, co wydłużyło elewację frontową o dwa dodatkowe okna.  Rodzina Garbolewskich pozostała właścicielką tych dóbr do 1939 roku. 

W czasie II wojny światowej Czerwonkę zajęli Niemcy. W pałacu zamieszkał dr Hans Scheu, pełniący funkcję starosty sochaczewskiego. W 1943 r. dokonano przekształceń wnętrz, które pozbawiły dwór wyposażenia i rozkładu pomieszczeń z czasów Garbolewskich. Rok później dwór stał się siedzibą generała Ericha von dem Bacha, który dowodził stąd działaniami wojsk niemieckich przeciwko powstańczej Warszawie. W 1945 r. majątek rozparcelowano, a dziedziczka Halina Garbolewska została zmuszona przez władze komunistyczne do wyjazdu.

Wieś Czerwonka leżąca przez wieki tuż obok miasta, w 1946 r. została włączona w jego granice jako dzielnica Sochaczewa. W l. 1945-1973 użytkownikiem dworu i otaczającego parku była Dyrekcja Technikum Ogrodniczego w Sochaczewie. W 1973 r. Urząd Miasta Sochaczewa przeznaczył dwór na siedzibę Państwowej Szkoły Muzycznej, która mieści się tu do dzisiaj. W l. 1984-1985 odpowiadając na zwiększające się potrzeby lokalowe szkoły, od strony płd.-wsch. dobudowano wydłużony parterowy łącznik, zakończony obszerną, dwukondygnacyjną salą koncertową.

Opis

Dwór położony jest w Czerwonce, obecnie stanowiącej płd.-zach. część Sochaczewa. Budynek otaczają pozostałości parku krajobrazowego, założonego w poł. XIX w., obecnie noszącego imię Ignacego Włodzimierza Garbolewskiego, ostatniego właściciela majątku.

W trakcie swych dziejów dwór w Czerwonce nie został zniszczony, był jedynie rozbudowywany, a budynek frontowy tylko nieznacznie zmienił swój zewnętrzny wygląd w porównaniu ze stanem z 1800 roku. I tak ok. 1870 r. wzniesiono od strony południowej niewielką dobudówkę dla zwiększenia powierzchni mieszkalnej. W l. 1984-1985 budynek dworski został znacznie rozbudowany poprzez dostawienie nowego skrzydła od strony ogrodu.

Dwór, murowany z cegły, tynkowany, boniowany, z piwnicami sklepionymi kolebkowo. Wzniesiony na planie wydłużonego prostokąta, zwrócony frontem na zachód, jest parterowy, z częścią środkową wyższą o jedną kondygnację. Elewacja frontowa jest jedenastoosiowa. Jej środkowy ryzalit, trójosiowy, dwukondygnacyjny, poprzedza czterokolumnowy portyk toskański w wielkim porządku, dźwigający belkowanie z fryzem tryglifowym oraz trójkątny fronton. Okna w profilowanych obramieniach. W obrębie pierwszej kondygnacji boniowanie na całej wysokości. Elewacja tylna, dziewięcioosiowa, z przekształconym tarasem. Od szczytu płd.-zach. dostawiono część mieszczącą dodatkowe pomieszczenia, do niej wejście od strony elewacji frontowej. Obiekt nakryty został czterospadowym dachem, przetykanym lukarnami.

Pierwotny układ pomieszczeń był dwutraktowy, z korytarzem pośrodku i sienią na osi. Obecny podział wnętrz zmieniony. Wyjątkową pozostałością po czasach Garbolewskich jest kominek klasycystyczny z pierwszej połowy XIX w., wykonany z piaskowca, ujęty parami jońskich kolumienek. Jego fragmenty możemy oglądać w pomieszczeniu na prawo od sieni. Oprócz niego we wnętrzach można zobaczyć dziewiętnastowieczny kaflowy piec i fragmenty profilowanego gzymsu, okalającego części niektórych ścian.

Pomimo braku jednoznacznego dowodu na opracowanie projektu dworu przez Hilarego Szpilowskiego, jego autorstwo jest bardzo prawdopodobne. We wszystkich wznoszonych przez siebie budowlach architekt stosował styl klasycystyczny. W przypadku jego dworów wiejskich nieodłącznym elementem jest czterokolumnowy portyk w wielkim porządku z tympanonem, jak również posadowienie na planie wydłużonego prostokąta. O autorstwie Szpilowskiego na terenie Czerwonki świadczy nie tylko forma, ale także podobieństwo tego obiektu do dworu wzniesionego w tym samym czasie w niedalekich Tułowicach, który profesor Tadeusz Jaroszewski przypisał właśnie Szpilowskiemu.

Obiekt dostępny z zewnątrz.

Oprac. Bartłomiej Modrzewski, NID OTW, 10 maja 2019