Wojciech Weiss (1875-1950) w latach 1890-1899 studiował m.in.  w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych, której od 1907 był wykładowcą, a później także kilkukrotnie rektorem. Swoim życiem, pracą pedagogiczną i twórczością związany był z Krakowem. Drugim miejscem gdzie  chętnie przebywał był dom rodzinny w Kalwarii Zebrzydowskiej. Wojciech Weiss jest jednym  z najwybitniejszych polskich malarzy okresu Młodej Polski i dwudziestolecia międzywojennego. Jego twórczość była powiązana z ekspresjonizmem i symbolizmem europejskim. We wczesnym okresie swojej działalności malował sceny figuralne, często o tematyce fantastycznej, później również portrety (zwłaszcza żony), akty i pejzaże. Był współtwórcą polskiego koloryzmu. Częstym tematem jego obrazów był własny dom w Kalwarii Zebrzydowskiej i okolice tej miejscowości. Obecnie jego dzieła prezentowane są w wielu  muzeach polskich oraz europejskich i stanowią znaczący wkład w promocję polskiej sztuki jako części dziedzictwa europejskiego. Do znanych obrazów Wojciecha Weissa należą m.in.: „Odyseusz pod ziemią w Hadesie” (1895), „Starzec” (1895), „Melancholik” (1898), „Opętanie” (1899-1900), „Autoportret z maskami” (1900), „Promienny zachód słońca” (1902), „Strachy” (1905), „Malarz i modelka” (1911), „Żona artysty w ogrodzie” (1916), „Widok z okna” (1927-1939), „Pejzaż Kalwarii Zebrzydowskiej” (1936), „Manifest” (1950).

Irena Weiss (1888-1981) z domu Silberberg studiowała w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie, w Monachium i w Krakowie gdzie pobierała prywatne lekcje u Wojciecha Weissa. W 1908 została żoną artysty. W swoich dziełach malarskich przedstawiała m.in. pejzaże, martwe natury, portrety i intymne sceny z wnętrz. Malowała także chętnie widoki i scenki rodzajowe z Kalwarii Zebrzydowskiej i jej okolic, a także bukiety kwiatów w wazonach. Do jej najlepszych obrazów należą pejzaże wedutowe z Wenecji i Lazurowego Wybrzeża, które powstały w latach 20. XX w. Dla uniknięcia porównań z pracami męża własne dzieła podpisywała anagramem imienia Irena - Aneri. W późniejszym okresie swojej twórczości artystka zajmowała się także mozaiką i witrażownictwem. Jej mozaiki zdobią kościoły w Kalwarii Zebrzydowskiej i Zebrzydowicach, a witraż kaplicę cmentarną w Kalwarii.

Historia

Budynek został wzniesiony w 1818 na terenie przysiółka Sikorówka w Zebrzydowicach, od 1950 znajdującego się w granicach Kalwarii Zebrzydowskiej. W 1904 dom wraz z otaczającym go dużym ogrodem i sadem zakupili rodzice Wojciecha Weissa. Od 1906 artysta zamieszkiwał tu przez większą część roku. Dom i otaczający go krajobraz wraz z pobliskim klasztorem i plenerami na kalwaryjskich dróżkach stał się tematem wielu jego dzieł malarskich zaliczanych do tzw. okresu białego (1905-1912) w twórczości artysty, gdy był m.in. zainspirowany twórczością francuskich impresjonistów. Ok. 1915 roku Weiss wykonał także cykl znakomitych fotografii o tematyce kalwaryjskiej. Obecnie dom znajduje się w dobrym stanie technicznym i niezmieniony od czasu budowy nadal służy członkom rodziny Weissów.

Opis

Dom położony jest w rozległym ogrodzie rozciągającym się od ul. Jagiellońskiej wzdłuż niewielkiej uliczki Wojska Polskiego. Budynek stoi samodzielnie około 100 m na południe od ul. Jagiellońskiej przy ul. Wojska Polskiego, ale oznaczony jest nr dotyczącym ul. Jagiellońskiej. Obiekt murowany jest z kamienia i cegły. Pierwotnie w obszernej facjacie na poddaszu znajdowała się pracownia malarska artysty. Na parterze mieści się salon i jadalnia wielokrotnie malowane przez Weissa. Znanych mieszkańców domu upamiętniają dwie tablice. Na fasadzie umieszczona jest tablica poświęcona artyście z napisem: W tym domu/ żył i tworzył/ w latach 1906-1950 / Wojciech Weiss/ wielki artysta-malarz/. W sieni znajduje się tablica poświęcona pamięci jego żony Ireny Weissowej (Aneri). Wokół domu rozciąga się ogród w którym rosną od zawsze te same gatunki kwiatów m.in. piwonie, róże i malwy. Dzikie wino oplata ganek i balkon. W sadzie zachowały się dawne odmiany jabłoń i grusz.

Zabytek dostępny z zewnątrz (można obejrzeć zza ogrodzenia). Wnętrze niedostępne.

Oprac. Tadeusz Śledzikowski, OT NID w Krakowie, 03-04-2020 r.