Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

ratusz - Zabytek.pl

ratusz


ratusz 2. poł. XIII w. Trzcińsko-Zdrój

Adres
Trzcińsko-Zdrój, Rynek 15

Lokalizacja
woj. zachodniopomorskie, pow. gryfiński, gm. Trzcińsko-Zdrój - miasto

Późnogotycki ratusz ze szczytami o charakterystycznej dla regionu bogatej maswerkowej dekoracji, należy do najcenniejszych tego typu obiektów na Pomorzu Zachodnim.

Historia

Prawa miejskie uzyskało Trzcińsko w 2. połowie XIII w. Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1248 r., w 1281 r., wymieniana jest ona w źródłach jako miasto („civitas”). W 1320 r. wspomina się o radnych. Już wówczas zapewne władze miejskie miały swą siedzibę na miejscu obecnego ratusza – musiała to być budowla o nietrwałej (drewnianej) konstrukcji. Do wznoszenia budowli murowanej z cegły, pełniącej funkcję domu kupca i siedziby rady miejskiej przystąpiono w początkach XIV w. Był to obiekt znacznie mniejszy od obecnego ratusza. Zachowała się z niego część murów obwodowych piwnic i parteru łącznie z elewacją zachodnią obecnej budowli i istniejącym w niej ostrołukowym portalem. Po 1378 r., po podziale rady miejskiej na starą i nową jednoprzestrzenne wnętrze dotychczasowej hali kupieckiej, adaptowane teraz na siedzibę rady, podzielone zostało na trzy pomieszczenia. Funkcję hali kupieckiej przeniesiono teraz do dobudówki wzniesionej w konstrukcji ryglowej przy wschodniej elewacji ratusza (w 1409 r. określonego jako „theatrum”). Na początku XV w. tę nietrwałą konstrukcję zastąpiono na wysokości parteru murem ceglanym, pozostawiając ryglowe ściany piętra. Pod koniec stulecia raz jeszcze przekształcono tę część budowli, wymurowując ściany pietra z oknami zamkniętymi łukami kotarowymi. Wówczas też zbudowano oba szczyty z dekoracją maswerkową oraz przebudowano zachodnią część ratusza, gdzie znalazła się sala sądowa nakryta sklepieniem sieciowym. Nowe sklepienia otrzymała też sień na parterze oraz pomieszczenie przylegające do niej od południa. Podczas pożaru miasta w 1607 r. gotycki ratusz uległ spaleniu, a następnie został odbudowany. W latach 1810-1844 usunięte zostały kramy i budy dobudowywane przez stulecia do elewacji ratusza. W XIX w. przeprowadzono również liczne prace wewnątrz ratusza, adaptując pomieszczenia na mieszkania i cele więzienne. Zmiany te spowodowały konieczność przekształceń elewacji, polegających m.in. na przebiciu nowych otworów okiennych – nowe okna wstawiono w 1863 r. Z czasem stan budynku pogarszał się, tak iż w 1881 r. komisja budowlana zaleciła wykonanie gruntownego remontu. Do prac przystąpiono jednak dopiero na początku XX w. Prace polegały m.in. na wzmocnieniu murów i więźby dachowej, otynkowaniu elewacji, rozebraniu i ponownym odtworzeniu wschodniego szczytu, wymianie stolarki okiennej oraz adaptacji wnętrz do funkcji biurowej przez wprowadzenie wtórnych podziałów. Dalsze zmiany we wnętrzach, m.in. wymianę stropu w Sali obrad na I pięt5rze wprowadzono w latach 30. XX w. Po 1945 r. ratusz nadal pełnił funkcje siedziby władz miejskich. Od 1979 r. prowadzono w ratuszu prace konserwatorskie i restauratorskie w rezultacie których m.in. wymieniono tynki zewnątrz i wewnątrz budynku, na elewacjach odsłonięto fragmenty gotyckich okien, a na sklepieniu gabinetu burmistrza – dekoracje malarską. Stosowny projekt wykonał arch. Henryk Kustosz, a prace zrealizowało Przedsiębiorstwo Państwowe Pracownie Konserwacji Zabytków, Oddział Szczecin.

Opis

Usytuowany południowo-wschodniej części rynku ratusz w Trzcińsku Zdroju zwrócony jest krótszymi elewacjami w stronę wschodnią i zachodnią. Rolę fasady pełni elewacja zachodnia, w której znajduje się główne wejście do budynku. Gotycki ratusz założony został na rzucie prostokąta. Jednopiętrowy, częściowo podpiwniczony, nakryty jest wysokim, dwuspadowym dachem. Murowany, wzniesiony został z cegły – ściany obwodowe na ogół gotyckiej w wątku gotyckim i częściowo z cegły nowożytnej, z której też zbudowano ściany działowe. Pomieszczenia nakryte są stropami o konstrukcji drewnianej oraz sklepieniami o zróżnicowanej formie i czasie powstania. Dach pokryto dachówką karpiówką.

Elewacje ratusza są otynkowane z częściowo odsłoniętym ceglanym detalem gotyckim. Krótsze, szczytowe elewacje trzyosiowe, pośrodku każdej z nich gotycki portal o dwuuskokowym profilowanym ościeżu i obniżonym łuku zamykającym otwór wejściowy. Portal w elewacji wschodniej wtórnie przerobiony na okno, w górnej części ujęty dwiema okrągłymi blendami. Niewielkie okna piętra z wyjątkiem pierwszego od południa rozmieszczone zostały w osiach nie pokrywających się z otworami parteru. W nadprożach tych okien odsłonięto oryginalne, późnogotyckie zamknięcia łukiem kotarowym. Szczyty obu krótszych elewacji zachowały bogatą dekorację maswerkową, jednak o odmiennej kompozycji. W szczycie zachodnim (frontowym) składa się ona z pionowych listew, pomiędzy które wpisano łuki o różnych kształtach, koła oraz wąską poziomą blendę. W szczycie wschodnim trójkondygnacyjną kompozycję tworzą ostrołukowe arkady oraz odwrócone łuki.

Wnętrze. W przyziemiu, na osi budynku usytuowana jest wąska sień nakryta dwoma przęsłami sklepienia krzyżowo-żebrowego. Po bokach sieni wydzielone zostały dwa prostokątne pomieszczenia, z których jedno (po stronie południowej) nakryte jest przęsłem sklepienia krzyżowo-żebrowego, drugie (od strony północnej) sklepione jest kolebkowo. Tuż za pomieszczeniem południowym położone są schody prowadzące do istniejącej pod zachodnią częścią ratusza piwnicy, przykrytej poprzecznie usytuowana kolebką. W środkowej części parteru mieści się hol z położonymi przy ścianie północnej schodami prowadzącymi na wyższe kondygnacje. Na piętrze w części zachodniej położona jest nakryta sklepieniem sieciowym sala obrad (pierwotnie sądowa) oraz sklepiony kolebkowo pokój burmistrza, zaś przy ścianie wschodniej – nakryta ozdobnym belkowym stropem sala obrad. Z elementów dawnego wystroju przetrwała ornamentalna dekoracja malarska na sklepieniu dawnej sali sądowej.

Obiekt dostępny w godzinach pracy urzędu.

Oprac. Maciej Słomiński OT NID Szczecin, 15-04-2016 r.

Rodzaj: ratusz

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_32_BK.111376, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_32_BK.420030