Historia obiektu

Park dworski powstał w 1. poł. XIX w. w dolinie rzeki San na terenie płaskim przy drodze wiodącej do Witryłowa i Końskich. Założenie zostało rozplanowane na rzucie regularnego prostokąta o dłuższych bokach pn. i pd.  W pn.-wsch. części zespołu dworskiego na osi bocznej nowego budynku dworu, który powstał w 2. poł. XIX w. położony był niewielki ogród krajobrazowy podzielony na kwatery. W poł. XIX w. centralną i zach. część zespołu dworskiego zajmowały ogrody użytkowe. Jednym z dominujących elementów kompozycji przestrzennej zespołu dworskiego był niewielki sztuczny staw. Zbiornik wodny zasilany był wodą z lokalnego potoku, który połączony był z mniejszymi ciekami wodnymi tworzących strefę rozlewisk. Staw ten o powierzchni wynoszącej w latach 80. XIX w. 450 m² z wyspą pośrodku usytuowany był w pd.-wsch. części zespołu dworskiego. Na wspomnianej owalnej wyspie prawdopodobnie do lat 30. XX w. stał budynek dworu obronnego rozplanowany na rzucie zbliżonym do kwadratu. Był to budynek wzniesiony z drewna modrzewiowego nakryty dachem czterospadowym o pokryciu z gontu, który w kondygnacji drugiej posiadał strzelnice. Od 2. poł. XIX w. budynek ten pełnił funkcję dworskiego spichlerza, a w 1. tercji XX w. był wykorzystywany jako lamus. Sama zaś wyspa była wykorzystywana w 1. poł. XX w. jako ozdobny gazon dzięki istnieniu drewnianego mostka. W okresie PRL, gdy park podworski administrowany był przez Spółdzielnię Kółek Rolniczych (SKR) na jego terenie i w jego bezpośrednim sąsiedztwie wybudowano obok jednego budynku mieszkalnego szereg nowych obiektów gospodarczych, w tym m.in. murowany, dwukondygnacyjny budynek młyna, a także stajnię, stodołę i garaże, co wpłynęło na zniekształcenie historycznego układu przestrzenno-kompozycyjnego założenia parkowego.

Opis obiektu

Dawny park dworski w pn.-wsch. części zespołu dworskiego położony jest w pn. części wsi na płaskim terenie w dolinie rzeki San. Założenie parkowe zlokalizowane jest w malowniczej dolinie Sanu na jego lewym brzegu nieopodal drogi prowadzącej ze wsi Witryłów do Końskich i posiada dość dobrze czytelne w terenie historyczne granice, z których najbardziej widoczna jest pn. rubież założenia, wzdłuż której istnieje szpaler lip oraz granica wsch. biegnąca korytem potoku. Na terenie parku zachowały się cenne gatunki drzew, wśród których występują m.in. jesion wyniosły, lipa drobnolistna, lipa szerokolistna, dąb szypułkowy i grab pospolity. Cechą charakterystyczną założenia parkowego są osie widokowe otwarte na okoliczne wzgórza i rzekę San. Pn. część założenia parkowego zajmuje obecnie trawiaste boisko piłkarskie. W pd. części parku warto zwrócić uwagę na niewielką wyspę oblaną wodami stawu, na której od XV w. stał obronny drewniany dwór. Obecnie dawny park dworski jest zaniedbany i wymaga pilnych prac porządkowych, a znajdujący się na jego terenie drzewostan wymaga zabiegów pielęgnacyjno-ochronnych.

Dostępność obiektu. Zabytek dostępny.

Autor noty: oprac. dr Andrzej Gliwa, OT NID w Rzeszowie, 11.07.2023 r.