Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

zespół palmiarni - Zabytek.pl

zespół palmiarni


pawilon parkowy 1887 - 1949 Legnica

Adres
Legnica, Al. Orła Białego

Lokalizacja
woj. dolnośląskie, pow. Legnica, gm. Legnica

Zespół dawnego miejskiego ogrodnictwa z palmiarnią w Legnicy jest jedynym zachowanym przykładem tego typu zespołu na Dolnym Śląsku.

Palmiarnia oraz szklarnie ekspozycyjne (mimo złego stanu zachowania) są obiektami o wysokich w skali miasta wartościach architektonicznych. Obecnie na Dolnym Śląsku zachowane są jedynie dwie palmiarnie – w Legnicy i Palmiarnia Lubiechów w Wałbrzychu wybudowana z polecenia Henryka XV von Pless i księżnej Daisy w latach 1911-1913. Zabytkowe szklarnie w Ogrodzie Botanicznym we Wrocławiu zostały rozebrane w 2013 r. Obiekty wchodzące w skład zespołu do dnia dzisiejszego nadal pełnią swą pierwotną funkcję.

Historia

Palmiarnia w Legnicy (do 1945 r. – Liegnitz) została wzniesiona na terenie zajmowanym przez Miejskie Ogrodnictwo (Stadtgärtnerei), w obrębie parku miejskiego, który już od końca XIX w. pełnił funkcję nowoczesnej, wielkomiejskiej enklawy wypoczynku i rozrywki.

Pierwsza szklarnia powstała jako przybudówka domu ogrodnika. Dzięki niej możliwe było eksponowanie w lecie na terenie parku roślin egzotycznych. Po raz pierwszy podczas wystawy ogrodniczej w 1883 r. zostały pokazane palmy i draceny, które wysadzone do gruntu w donicach tworzyły egzotyczny ogród. W 1887 r. przy Miejskim Ogrodnictwie powstała tzw. szklarnia ciepła, co pozwoliło na uprawę egzotycznych roślin ozdobnych z rodziny bananowatych. W okresie letnim rośliny były wystawiane po południowej stronie domu Strzeleckiego, tworząc tzw. „Musenhain” (Gaj Muz).

Środki na budowę palmiarni gromadziło Stowarzyszenie Upiększania Promenad od momentu powstania w 1893 r. Pochodziły m.in. z zysków z wystaw ogrodniczych. W 1898 r., podczas II Zimowej Wystawy Ogrodniczej, Feodor Beer – właściciel fabryki kapeluszy, zadeklarował możliwość pokrycia kosztów budowy palmiarni i na ten cel przeznaczył 30 tys. marek.

Prace budowlane przy fundamentach obiektu rozpoczęto 11 maja 1898 r. pod kierunkiem Alberta Jäncknera. Palmiarnię wzniesiono przy istniejącej już wcześniej, od 1887 r. szklarni ciepłej. Konstrukcję palmiarni sprowadzono z Drezna – prace zrealizowała drezdeńska firma „Höntsch & Co”, która specjalizowała się w budowach cieplarni i oranżerii. 31 sierpnia tego roku zakończono prace. Rośliny do palmiarni sprowadzono głównie z Włoch – z miasta Bordighera położonego niedaleko San Remo. Zrealizowano również prace aranżacyjne polegające na wybudowaniu podestu, który miał być punktem widokowym, poniżej urządzono niewielką grotę, staw i wodospad oraz urządzono ścieżki. Uroczyste otwarcie, poświęcenie oraz przekazanie palmiarni Zarządowi Miasta miało miejsce 10 grudnia 1898 r.

W kolejnych latach powstały pozostałe budynki zespołu: około 1900 r. wybudowano dwa budynki gospodarcze; w 1904 r. dobudowano do palmiarni od strony południowej szklarnię zimną, którą w 1911 r. przekształcono w szklarnię ciepłą oraz przedłużono o szklarnię zimną. Obie szklarnie – na planie wydłużonych prostokątów - wybudowane zostały przez firmę Gustava Bilda z Brzegu. W szklarni ciepłej ustawiono pozyskane z Gandawy palmy oraz kolekcję orchidei z okolic Wrocławia. Poświęcenie i uroczyste otwarcie rozbudowanych szklarni nastąpiło 11 listopada 1911 r.

Podczas Wystawy Niemieckiego Ogrodnictwa i Śląskiego Rzemiosła zwanej GUGALI (Deutsche Gartenbau- und Schlesische Gewerbe- Ausstellung Liegnitz), która miała miejsce w 1927 r. i była wielkim wydarzeniem w życiu Legnicy, w palmiarni urządzono planetarium.

W 2 poł. lat 30. XX w. zaczęto planować rozbudowę kompleksu, w związku z planowaną na 1941 r. dużą wystawę ogrodniczą. Zdecydowano o budowie nowej palmiarni w południowej części kompleksu. Niezachowany do dzisiaj budynek wybudowała w 1937 r. ta sama firma drezdeńska, która budowała starszą palmiarnię. Nie jest znana dokładna data rozbiórki nowego obiektu.

W skład kompleksu wchodzą jeszcze dwie mniejsze szklarnie (mnożarki) – mniejsza z lat 90. XIX w. lub około 1900 r., większa z ok. 1940 r., wybudowany ok. 1937 r. budynek administracyjno-socjalny oraz kotłownia z ok.1898 r., nadbudowana po 1945 r.).

Opis

Budynki tworzące zespół dawnego Miejskiego Ogrodnictwa z palmiarnią zachowały się do dzisiaj w zasadzie w niezmienionym, historycznym kształcie. Główny budynek palmiarni - dobudowany od zachodu do założonej na planie prostokąta szklarni ciepłej - wybudowany został w konstrukcji stalowej na ceglanej podmurówce, jako jednoprzestrzenna hala nakryta dachem dwuspadowym z poprzeczną, wąską nawą oraz wyniesioną częścią centralną nakrytą dachem kopulastym. Pierwotnie wejście prowadziło przez przedsionek od północy, od strony ul. W. Reymonta – okazałymi, dwuskrzydłowymi, przeszklonymi drzwiami.  Pozostałe szklarnie założone są na planie prostokątów z dwuspadowym zadaszeniem.

Zabytek dostępny.  Informacje o godzinach otwarcia na stronie internetowej obiektu: palmiarnia.legnica.eu.

Oprac. Bogna Oszczanowska, OT NID we Wrocławiu, 20.01.2016 r.