Historia

Jarosław jako zaplecze Twierdzy Przemyśl i główna baza magazynowa, był czwartym co do wielkości miastem garnizonowym Galicji. Poza licznymi budynkami koszarowymi posiadał także budynek kasyna wojskowego wzniesiony przy głównej arterii miasta już w poł. XIX w. Był to gmach jednopiętrowy, z dwoma dwuosiowymi płytkimi ryzalitami oraz pięcioosiową częścią centralną, wyróżniającą się wysokimi, półkoliście zamkniętymi oknami na piętrze, które doświetlały salę widowiskowo-balową, a na co dzień restauracyjną. Z końcem wieku budynek rozbudowano o dwa aneksy boczne, dostosowując do potrzeb rosnącej klienteli. Od zachodu o segment parterowy, z czasem nadbudowany o piętro, a od wschodu o parterowy, zadaszony, otwarty na ogród czterema arkadami ozdobionymi ażurową dekoracją snycerską. Był on przeznaczony na okolicznościowe uroczystości i spotkania towarzyskie, zabawy taneczne. W kasynie tętniło życie społeczno-kulturalne nie tylko garnizonu, ale również całego miasta. Mieściły się w nim m. in. restauracja, czytelnia oraz dwie sale widowiskowe. W ogrodzie, na zapleczu kasyna przynajmniej do 1914 r. znajdował się pomnik cesarza Franciszka Józefa I. Po II wojnie światowej obiekt przebudowano, ale nadal prowadzono w nim działalność kulturalno-oświatową, część pomieszczeń przeznaczono na bibliotekę, a salę restauracyjną na kino „Oka”. Segment wschodni zamknięto od ogrodu ścianą, wprowadzono wewnętrzne podziały i otwory okienne. W 1983 r. na elewacji frontowej kasyna umieszczono tablicę pamiątkową poświęconą podoficerowi, muzykowi i poecie Michałowi Zielińskiemu z Jarosławia – autorowi wojskowej piosenki „Serce w plecaku”. Od 2012 r. gmach stanowi własność prywatną. Po kompleksowym remoncie użytkowany jest na cele komercyjne.

Opis

Budynek usytuowany jest w południowej pierzei zabudowy ul. Grunwaldzkiej – głównej drogi prowadzącej z Krakowa do Przemyśla. Założony na rzucie prostokąta z mocno wysuniętym ryzalitem przy elewacji tylnej, piętrowy, z parterową dobudówką od wsch., kryty dachem dwuspadowym. Murowany z cegły i otynkowany gmach posiada 16 osiową elewację frontową o zróżnicowanych podziałach i dekoracji jednoznacznie wyznaczających zróżnicowanie chronologiczne obiektu. W części centralnej została ona ukształtowana symetrycznie względem osi środkowej – głównego wejścia – i ujęta dwoma pseudoryzalitami po bokach. Na całej długości zdobiona jest w parterze boniowaniem. Dwuosiowe ryzality, w których okna na piętrze zwieńczone są wspólnym trójkątnym naczółkiem wyodrębnia boniowanie rustykowane. Część pomiędzy ryzalitami przepruto pięcioma wysokimi oknami pobudowanymi pasem podokiennym i rozdzielonymi pilastrami  wspierającymi gzyms nadokienny. Część zachodnia budynku (dobudowana) ukształtowana została jako dziesięcioosiowa w parterze, z wejściem w czwartej osi od wschodu i prostokątnymi oknami oraz siedmioma osiami na piętrze, gdzie wysokie półkoliste okna oddzielone zostały trzema niższymi prostokątnymi. Okna ujęte ramową dekoracją architektoniczną z płycinami podokiennymi i kluczem w osi arkady stanowią podstawę gzymsu nadokiennego. Obydwie części budynku zamyka profilowany gzyms wieńczący. Elewacje boczna i tylna obydwu części przeprute prostokątnymi oknami posiadają skromniejszy wystrój – w partii parteru zdobi je tylko pseudoboniowanie pasowe w tynku oddzielone od piętra gzymsem kordonowym. Elewacja frontowa części wschodniej rozczłonkowana jest dwiema dużymi wtórnymi witrynami oraz szerokim wejściem od zach. rozdzielonymi pilastrami dźwigającymi mocno wysunięty gzyms wieńczący.

Dostęp do części zabytku ograniczony. Własność prywatna – obiekt dostępny zewnątrz.

Oprac. dr Jadwiga Stęchły, NID OT w Rzeszowie, 16.01.2019 r.