Stanowi przykład przenikania form architektury monumentalnej do  drewnianej architektury prowincjonalnej.

Historia

Parafia św. Stanisława Biskupa Męczennika w Lekowie należy do najstarszych wiejskich parafii na Mazowszu - została erygowana w 1280 roku. Pierwsza wzmianka o fundacji kościoła pochodzi z 1385 r. Biskup płocki Ścibor w 1388 r. powiększył jego uposażenie, wówczas też prawdopodobnie był on konsekrowany. W 1406 r.  wzmiankowano o jego złym stanie zachowania. Uległ on spaleniu przez Krzyżaków w 1409 r. Odbudowany został niedługo potem, a już w 1456 r. wymagał gruntownego remontu. Gruntowny remont i przebudowę świątyni w latach 1597-1600 przeprowadził ówczesny proboszcz Szymon Lekowski. Kolejny remont miał miejsce w latach 1690-1694. Obecny kościół parafialny p.w. Św. Stanisława Biskupa wzniesiony był w 1772 r. staraniem proboszcza ks. Józefa Kawczyńskiego. W trakcie jego funkcjonowania poddawano go w latach 1824-27 i 1843 kolejnym remontom. W roku 1870 r. świątynię częściowo przebudowano dodając jej kruchtę i wieżę. Również w XX w. prowadzono przy niej dalsze remonty, m.in. w latach 1908-10, 1954 i 1975-76.

Opis

Zespół kościelny usytuowany jest po zachodniej stronie szosy biegnącej przez wieś, na niewielkim wzniesieniu, pośród cmentarza kościelnego (bez zachowanych nagrobków), otoczony ceglanym murem.

Orientowany, konstrukcji zrębowej wzmocnionej lisicami, oszalowany deskami z oblistwowaniem. Dach kryty jest blachą. Nawa rozplanowana jest na rzucie prostokąta, prezbiterium węższe, zamknięte ścianą prostą. Do prezbiterium od południa dobudowana została zakrystia, od strony północy kruchta poprzedzona przedsionkiem. Obie są z lożami w górnych kondygnacjach. Do nawy od południa dostawiona jest kruchta. Nad nawą i prezbiterium dach dwuspadowy. Nad kruchtą i zakrystią daszki pulpitowe. Fasada zwieńczona jest trójkątnym szczytem, ujęta w dwie dwukondygnacyjne wieże, zwieńczone strzelistymi hełmami, zakończonymi metalowymi krzyżami. Na kalenicy w końcowej części nawy, czworoboczna wieżyczka na sygnaturkę, obita blachą, zwieńczona blaszanym, cebulastym hełmem z metalowym krzyżem.

Wnętrze jest trójnawowe, rozdzielone trzema parami drewnianych kolumn. W nawie głównej i prezbiterium kolebka o łuku koszowym, w nawach bocznych strop płaski. Chór muzyczny wsparty został na czterech słupach. Ściany pokryte są polichromią ornamentalną. Wyposażenie wnętrza zróżnicowane stylistycznie: duży krucyfiks z XVII w. na belce tęczowej, chrzcielnica z końca XVIII w., ołtarze z 2 połowy XIX w. W ołtarzu głównym barokowy obraz „Matka Boska z Dzieciątkiem Jezus” z końca XVII wieku.

Wzniesiona w XVII w. towarzysząca kościołowi dzwonnica usytuowana jest na południowy – zachód od świątyni, w pewnym oddaleniu od niej (przy drodze na cmentarz grzebalny). Wybudowana została w konstrukcji słupowej wzmocnionej ryglami i zastrzałami, z zewnątrz oszalowana jest deskami, z dachem krokwiowym krytym gontem. Rozplanowana została na rzucie kwadratu. Bryła jest dwukondygnacyjna, z górną kondygnacją węższą wydzieloną uskokiem osłoniętym gontowym zadaszeniem. Otwór wejściowy od południa, górna część drugiej kondygnacji nieszalowana. Całość nakrywa ośmiopołaciowy, cebulasty dach z ośmioboczną latarnią z hełmem namiotowym zakończonym blaszaną sterczyną z krzyżem.

Obiekt dostępny podczas mszy oraz po uprzednim umówieniu się z proboszczem parafii w Lekowie.

opracowanie Jerzy Szałygin, OT NID w Warszawie, 22-12-2017 r.