Historia

Miejscowość po raz pierwszy została odnotowana w źródłach pisanych w 1334 r. Pomiędzy rokiem 1355 a 1358 Siemowit II wystawił dokument potwierdzający nadanie Dziwysslo Copacz de Dmossyno (Dymyszkowi Kopaczowi) dóbr: Dmosin z „castrum”, Rudniki, Lobowidza, Budziszewice Rękaciec i Regny wraz z prawem patronatu kościołów parafialnych w Dmosinie i Budziszewicach. Dokumenty z 1407r. i 1417r. świadczą o istnieniu osady targowej przy kościele. Wtedy to właścicielami Dmosina byli Dersław i Dadźbog Kopaczowie, piszący się z „Dmosina”. Wieś ta otrzymała chełmińskie prawa miejskie w 1407 r nadane przez Władysława Jagiełło, potwierdzone w 1430r. przez Książąt Mazowieckich Siemowita V, Kazimierza II i Władysława I na prośbę wspomnianych braci. Równocześnie obok tego, miasto uzyskało przywilej cotygodniowego targu i jednego jarmarku w roku. W miejscowości znajdował się wówczas kościół drewniany. 

Spośród właścicieli Dmosina używających już nazwiska Dmosińscy (Dmoszyńscy) znany był zwłaszcza Mikołaj żyjący w 1 poł. XVI w. Rozpoczął on budowę murowanego kościoła, erygowanego w 1521 r. przez prymasa Jana Łaskiego pod wezwaniem św. Małgorzaty i św. Andrzeja Apostoła. Budowy nie ukończono.

W 1609r. poświadczone jest istnienie w Dmosinie kościoła drewnianego. Został on spalony w 1657 r. podczas potopu szwedzkiego. 

W 1700 r. Zgromadzenie Księży Misjonarzy z Łowicza nabyło parafialne dobra Dmosińskie od ich ówczesnego właściciela arcybiskupa Radziejowskiego. Na miejscu spalonego drewnianego kościoła wybudowano kaplicę. Pierwszą wzmiankę o tej kaplicy odczytano ze spisu inwentarzowego z 1797 r. Podano tam, że „nieopodal kościoła w środku wsi na miejscu starego kościoła stoi drewniana kaplica”. Cmentarz wokół kaplicy ogrodzony był częściowo murem a częściowo drewnianym parkanem. W kaplicy był tylko jeden ołtarz. Kaplica istniała do 1832 r. 

W 1728 r. staraniem księdza Jędrzeja Zygfryda Rynka-Superiora Domu Łowickiego Misjonarzy wybudowano do dziś istniejący, murowany kościół. Konsekrował go w 1761 r. Sufragan Dąbiński, pod wezwaniem św. Andrzeja Apostoła i św. Małgorzaty Dziewicy i Męczennicy. Był to obiekt jednonawowy, z węższym, zamkniętym trójbocznie prezbiterium. W 1797 r. zaborcy usunęli Misjonarzy, zagarnęli Dmosińskie dobra i rozsprzedali je. W latach 1807-1814 Dmosin został włączony do ziem Księstwa Warszawskiego, a potem Królestwa Polskiego. Zdegradowany został wówczas do roli osady wiejskiej. Po okresie napoleońskim Dmosin włączony został do powiatu brzezińskiego i zaboru rosyjskiego. Od 1864 r. wieś Dmosin stała się siedzibą gminy wchodzącej w skład guberni piotrkowskiej.

W czasie działań wojennych w 1914 r. kościół zapalił się i został bardzo poważnie zniszczony. Remontu dokonano Staraniem księdza Artura Smoniewskiego. W latach 1925-1930 dzięki ówczesnemu proboszczowi księdzu Kanonikowi Kazimierzowi Maludze, kościół rozbudowano o dwie boczne nawy, oraz dwie kruchty - przy elewacji zachodniej i ścianie wschodniej.

W 1722 r. została zbudowana dzwonnica z trzema dzwonami. Zniszczył ją pożar w 1914 r. W latach 1916-1918 Niemcy wywieźli dwa dzwony. W latach następnych społeczeństwo Dmosina wyremontowało dzwonnicę, a w 1956 r. zakupiono dwa nowe dzwony które poświęcono i nadano im imiona Andrzej i Józef.

Opis

Kościół wniesiony został w centralnej części wsi, po zachodniej stronie drogi Głowno- Kołacin. Jest to bazylika z barokową nawą główną i prezbiterium, rozbudowana o nawy boczne i kruchty w latach 20. XX w. Orientowana. Nawy zniesione na planie prostokąta, do którego od zachodu przylega kruchta umieszczona na planie kwadratu, od wschodu na rzucie trzech zestawionych prostokątów umieszczono prezbiterium (z trójbocznym zamknięciem od wschodu), kruchtę i zakrystię. W bryle kościoła dominuje nawa główna przykryta dachem dwuspadowym. Nawy boczne, nieco niższe, każda przykryta dachem pulpitowym. Kruchty i zakrystia przykryte dachami trójspadowymi. Obiekt jest murowany, obustronnie tynkowany. Ściany zewnętrzne umieszczone na cokole, podzielone lizenami. Na tle gładkich ścian rozmieszczone otwory okienne – w nawie głównej prostokątne zwieńczone łukiem koszowym, w nawach bocznych, kruchtach i zakrystii - prostokątne zwieńczone łukiem pełnym. W ścianie szczytowej prezbiterium prostokątna płycina z mozaiką nawiązującą do przedstawienia Mater Ecclesiae Totus Tuus z Placu Św. Piotra w Rzymie. 

Ściana zachodnia zwieńczona trójkątnym szczytem podzielonym zdwojonymi pilastrami, na których rozmieszczono cokoły wysunięte nad połać dachu. Ściana wschodnia nawy głównej zwieńczona schodkowym szczytem, ze sterczynami. Centralnie nad nią umieszczona wieżyczka na sygnaturką. Wszystkie ściany obiega wydatny gzyms podokapowy. 

We wnętrzu nawy głównej sklepienie kolebkowe, spłaszczone, w prezbiterium kopulaste, w zakrystii kolebkowo-krzyżowe. 

Ołtarz główny ok. poł. XVII w. z nowszymi częściami, w zwieńczeniu obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, zapewne z XVIII w. silnie przemalowany. Pozostałe obrazy w kościele - św. Wawrzyńca, sygn. I. P. 1779, św. Małgorzaty z I poł. XIX w. 

Dzwonnica zbudowana w XVIII w. Murowana z drewnianą wyższą kondygnacją. Czworoboczna. Opięta pilastrami na narożach, z otworami dzwonnymi zamkniętymi półkoliście. Druga kondygnacja z belek ażurowa, nakryta daszkiem namiotowym. 

Zabytek dostępny. Możliwość zwiedzania w niedziele i święta przed i po nabożeństwach oraz po wcześniejszym uzgodnieniu  

(46) 874-33-20

Adres e-mail: pardmosin@gmail.com 

Czas letni: Niedziele i Święta: 07:30, 09:00, 12:00, 18:00; Dni powszednie: 07:30, 18:00 

Czas zimowy: Niedziele i Święta: 07:30, 09:00, 12:00, 17:00; Dni powszednie: 07:30, 17:00 

Oprac. Agnieszka Lorenc-Karczewska, OT NID w Łodzi, 08.04.2019 r.