Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół parafialny pw. Najświętszej Marii Panny - Zabytek.pl

kościół parafialny pw. Najświętszej Marii Panny


kościół 1862 - 1872 Krośniewice

Adres
Krośniewice, Plac Wolności 14

Lokalizacja
woj. łódzkie, pow. kutnowski, gm. Krośniewice - miasto

Kościół, dzwonnica i ogrodzenie zbudowane w latach 1862-1872 w stylu neogotyckim wg projektu Franciszka Tournella.  Jeden z najwcześniejszych przykładów architektury sakralnej z okresu dojrzałego historyzmu, odwołujący się do form średniowiecznych.

Historia

Parafia w Krośniewicach erygowana została w II poł. XIV w. Pierwsza pisana wzmianka o plebanie krośniewickim, znajduje się w księgach sądowych i pochodzi z 1388 r. Kościół parafialny pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP wzniesiony został jako drewniany, powstał prawdopodobnie w 1453 r. Spłonął w XVII wieku. Drugi, również drewniany kościół wybudowano w 1692 r. Jednak obiekt ten, zgodnie z informacją prasową (…) ani miejscowości, ani potrzebom duchownym parafian odpowiedzieć nie mógł. Dziedzic miasta i wsi przeważnie tą parafią składających Aleksander Rembieliński i jego małżonka Pelagia z hrabiów Zamojskich, postanowili wraz z parafianami, i miejscowości i potrzebie duchownej parafii, zadość uczynić w wybudowaniu nowej świątyni. (na podstawie: http://parafiakrosniewice.pl)

W 1866 roku poświęcony został kamień węgielny pod nową świątynię. Kościół wzniesiono na podstawie projektu warszawskiego architekta Franciszka Tournella, jednego z pierwszych twórców postulujących poszukiwanie dla nowej architektury inspirujących rozwiązań i motywów w architekturze rodzimej. Budynek powstał w stylu neogotyckim z zastosowanie tynkowanych elewacji i filigranowego detalu. 

Obiekt wraz z dzwonnicą i ogrodzeniem oddano do użytku w 1872 roku, a konsekrowany był 6 października 1878 r. przez biskupa kujawsko-kaliskiego Wincentego Teofila Popiela. W notatce prasowej z tego czasu pojawiła się informacja(…) wzniesiono tę nową świątynię z cegły palonej, w stylu ostrołukowym, z jedną wieżą ozdobioną zgrabnymi narożnikami przy zakończeniu. Wielki ołtarz posiada pięknego pędzla obraz Ukrzyżowanie Zbawiciela, dar Karola hr. Zamoyskiego. Zwracają też uwagę dwa dobrego pędzla włoskiego obrazy, zawieszone w prezbiterium. Ładne są też dwa kolorowe okna tegoż prezbiterium, z których jedno przedstawia Ucieczkę do Egiptu, drugie Zwiastowanie N.M.P. 

Notatka prasowa opisująca kościół w Krośniewicach z 1887 roku.

W czasie II wojny światowej kościół został zniszczony. Najpierw służył jako skład zboża, a w 1945 r. uszkodzony został przez bombę. Wówczas zostały rozbite: wieża, sklepienie nad prezbiterium, dach a także wybite okna i witraże. Zniszczono również ławki, szaty i naczynia liturgiczne. 

Kościół odbudowano staraniem parafian w latach 50. XX w. po 2000 r. przeprowadzono konserwację elewacji świątyni. 

Opis

Kościół znajduje w centralnej części miasta, w południowej pierzei rynku. Usytuowany jest centralnie na ogrodzonym terenie. Zbudowany został w stylu neogotyckim. Wzniesiono go na planie krzyża łacińskiego z prezbiterium o szerokości nawy zamkniętym trójbocznie. Po obu stronach prezbiterium na planie wąskich prostokątów umieszczono piętrowe zakrystie. Od strony wschodniej do zakrystii budowana została kruchta na planie zbliżonym do kwadratu. Kościół jest jednonawowy. W planie budynku wyróżnia się kruchta zachodnia – szerokości nawy, podzielona na trzy trakty. Bryła kościoła złożona jest z kilku zestawionych obiektów krytych osobnymi dachami: nawy głównej, niższego prezbiterium, ramion transeptu krytych dachami dwuspadowymi, zakrystii wschodniej i zachodniej, krytych dachami dwuspadowymi oraz wysokiej wieży krytej dachem wielopołaciowym umieszczonej nad wejściem w elewacji północnej. Obiekt usytuowany jest na osi północ-południe. 

Kościół wzniesiono z cegły ceramicznej i kamienia polnego. Jest tynkowany. Wieża kościoła również murowana z cegły, stropy drewniane, deski na belkach. Ściany wewnętrzne z cegły, tynkowane oraz drewniane, malowane farbą olejną i szkieletowe drewniane przeszklone. 

Budynek częściowo podpiwniczony, pod nawą piwnica z kotłownią. Piwnicę przykrywa strop na belkach stalowych. Konstrukcje wszystkich dachów są drewniane, krokwiowo-stolcowe, z przedłużonymi zastrzałami. Dachy przykrywa blacha cynkowa w arkuszach na zakładkę łuskę. Podłogi piwnicy pokrywa wylewka betonowa natomiast parteru w kruchcie, nawy, transeptu, prezbiterium i zakrystii płytki ceramiczne dwu wielkości, na chórze i na wieży ułożono deski. Na podestach schodów beton. Schody do piwnicy są ceglane, tynkowane, schody na chór i w zakrystiach drewniane, zabiegowe, schody na wieżę drabiniaste. 

Otwory drzwiowe i okienne prostokątne zwieńczone ostrołukiem, nadproża ceglane. Stolarka drzwiowa ramowo-płycinowa. Drzwi frontowe ramowo-płycinowe dwuskrzydłowe z ostrołukowym nadświetlem. Drzwi boczne do kruchty i zakrystii jednoskrzydłowe, płycinowe. Drzwi jedno i dwuskrzydłowe z ozdobnymi futrynami z nadświetlem z szybami ze szkła kryształowego. Stolarka okienna w zakrystii ościeżnicowa dwuskrzydłowa. Pozostałe okna nawy, kruchty, transeptu i prezbiterium i górne części okien zakrystii – witraże stalowe i ołowiane.

Kruchta ma układ trzytraktowy poprzeczny. Przy prezbiterium dwie zakrystie o szerokości nawy, zakrystie piętrowe za schodami w narożnikach. Bryła – korpus główny nakryty wysokim dachem dwuspadowym. Front z attyką. Na osi wieża. Transept niższy od nawy z attyką i dachem dwuspadowym. Prezbiterium niższe od nawy i transeptu ma płaski dach namiotowy. Zakrystie niższe od prezbiterium z dachami dwuspadowymi, narożnikowymi. 

Budynek oskarpowany – skarpy umieszczono na narożnikach oraz po dwie na elewacji wschodniej i zachodniej, w polach między oknami. 

Elewacja frontowa północna - wzniesiona na niskim cokole. Podzielona gzymsem kordonowym na dwie kondygnacje. W zwieńczeniu dwukondygnacyjna wieża, usytuowana na osi elewacji. Elewację ujmują narożne, ośmioboczne pilastry, zwieńczone sterczynami nakrytymi zwieńczone daszkiem stożkowym zwieńczonym ażurowym, metalowym krzyżem. 

W dolnej części ściana trójosiowa. Osie rozdzielają lizeny sięgające gzymsu kordonowego. Oś centralną wyznacza wysoki, prostokątny otwór drzwiowy umieszczony w zamkniętej łukiem ostrym rozglifionej wnęce. Drzwi dwuskrzydłowe z nadświetlem z witrażem. Portal stanowią lizeny. Na lizenach rozmieszczono prostokątne płyciny. Wieńczą je niewielkie aedicule. Osie skrajne parteru to wysokie, prostokątne, zwieńczone łukiem ostrym otwory okienne, również w rozglifionych wnękach. W oknach znajdują się witraże. Ponad nimi ułożono wąski gzyms nadokienny podkreślający wieńczące je łuki ostre. Powyżej gzymsu kordonowego centralnie umieszczono rozetę. Ujęta jest w ostrołukową ramę wspartą na gzymsie. W zwieńczeniu łuku krzyż na cokole. Ścianę wieńczy schodkowa attyka, odpowiadająca nachyleniu połaci dachu. 

Na osi elewacji dwukondygnacyjna wieża. W części dolnej zegar w okrągłej profilowanej opasce, umieszczony na tle gładko tynkowanej ściany. Wyżej cokół górnej części wieży nad nim gładko tynkowana ściana z pojedynczym otworem okiennym, zwieńczony łukiem pełnym, ujęty w profilowaną ramę. Od połowy wysokości narożniki ściany ujęte ośmiobocznymi pilastrami zwieńczonymi analogicznie do tych ujmujących elewację. Wieżę przykrywa dach ostrosłupowy zwieńczony kulą z krzyżem. 

Wschodnia i zachodnia elewacja nawy, transeptów i prezbiterium artykułowane są podobny sposób artykułowane. Wzniesione na niewysokim podmurowaniu zwieńczonym gzymsem. Powyżej ściany gładko tynkowane. Wszystkie narożniki ze szkarpami. Dodatkowo dwie szkarpy na ścianie nawy. Wszystkie otwory okienne i drzwiowe są prostokątne, zwieńczone łukiem ostrym, ich wnęki rozglifione. Na elewacjach nawy po trzy otwory, w prezbiterium pięć okien rozmieszczonych pojedynczo na ścianach zamykających prezbiterium, w ścianach szczytowych transeptu po dwa okna. Wszystkie ściany wieńczy profilowany gzyms podokapowy. Zwieńczenie ścian szczytowych transeptu analogiczne do elewacji frontowej kościoła – schodkowa attyka. Południowa ściana szczytowa nawy gładko tynkowana. Nad nią, na kalenicy sygnaturka w formie aediculi zwieńczona krzyżem. 

Wnętrze kościoła remontowane w latach 50. XX Szczególnie dekoracyjnym elementem jest drewniany, wsparty na konsolach, bogato rzeźbiony balkon chóru. Wyposażenie sakralne neogotyckie, prospekt organowy drewniany. W oknach świątyni są umieszczone witraże pochodzące w l. 50 XX w. 

Teren kościoła otoczony jest murowanym, pełnym ogrodzeniem. Brama prowadząca na teren kościoła jest trzyczęściowa, dwie furty flankują dwuskrzydłowe wrota. Ośmioboczne słupy wspierające bramę są analogiczne do pilastrów umieszczonych w narożnikach elewacji frontowej kościoła. Każda z furt umieszczona jest w prostokątnej ramie zwieńczonej łukiem ostrym. 

W północno-wschodniej części terenu wzniesiona została dzwonnica. Umieszczona jest na planie zbliżonym do kwadratu. Gładko tynkowane ściany ujęte są ramą z narożnych pilastrów, a od góry ząbkowanego fryzu. Pod brogowym dachem przykrywającym dzwonnice znajduje się profilowany gzyms. W elewacji zachodniej, w partii przyziemia, umieszczono prostokątny, zwieńczony prosto, otwór wejściowy. Powyżej na ścianach północnej, zachodniej i południowej znajdują się po dwa wysokie otwory okienne, prostokątne zwieńczone łukiem pełnym. Pod jednym z nich, w ścianie południowej wybito dodatkowy otwór wejściowy, do którego prowadzą zewnętrzne metalowe schody. Do ściany wschodniej dobudowana parterowa przybudówka. 

Obiekt dostępny przez cały rok, możliwość zwiedzania, poza wyznaczonymi nabożeństwami, po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.

http://parafiakrosniewice.pl

Oprac. Agnieszka Lorenc-Karczewska, OT NID w Łodzi, 14.04.2019 r. 

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: neogotycki

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_10_BK.131093, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_10_BK.149158