Historia obiektu

Dawny trakt Bychawski prowadzący z Lublina na południe biegł przez obecną ul. Zamojską. Kilkaset metrów od Starego Miasta trakt przecinała rzeka Bystrzyca, dlatego na przedłużeniu obecnej ul. Zamojskiej musiał znajdować się most. Pierwotnie był tam most drewniany, który uległ zniszczeniu i w 1824 r. został odbudowany również z drewna. W latach 70. XIX w. tuż za Bystrzycą został zbudowany dworzec Kolei Nadwiślańskiej, co znacznie zwiększyło ruch przez pobliski most a na początku wieku XX w. za Bystrzycą prężnie rozwijała się przemysłowa dzielnica Lublina, dlatego most wymagał przebudowy i wzmocnienia.  

W tym czasie na świecie prężnie rozwijała się nowa technologia budowlana polegająca na zbrojeniu betonu żelazem, w Polsce nazwana żelazobetonem lub żelbetem. Technologia powstała  ok. połowy XIX w. a udoskonalona została w latach 90. XIX w. przez francuskiego inżyniera Francoisa Hennebique.

Z jego patentów korzystał inż. Marian Lutosławski, prekursor żelbetnictwa w Polsce. Lutosławski w 1902 r. założył w Warszawie biuro projektowo-konstrukcyjne. Zaprojektował on pierwszy w Polsce dom z wykorzystaniem tej technologii oraz w latach 1908-1909 dwa mosty na Bystrzycy w Lublinie, w tym nazwany później od jego nazwiska most na przedłużeniu ul. Zamojskiej.

Obydwa lubelskie mosty projektu Lutosławskiego zostały wykonane w technologii żelbetu wg. patentu Hennebique. Nowa technologia została wykorzystana przy budowie mostów ze względu na dużo większą trwałość i wytrzymałość na obciążenia niż wcześniej wykorzystywane technologie.

Lutosławski zaprojektował most z ozdobnymi żeliwnymi balustradami, jednak zleceniodawcy stwierdzili, że dekoracja jest zbyt skromna. Zaakceptowano projekt konstrukcji Lutosławskiego a dekoracje zlecili warszawskiemu architektowi Janowi Heurichowi juniorowi, który zaprojektował balustrady z pokaźnymi sterczynami po dwóch stronach. Balustrady w stylu neogotyku inspirowane były dekoracjami paryskiego kościoła St. Severin.

Most został wybudowany w 1909 r. i tego samego roku został oddany do użytku, Ta nowoczesna konstrukcja wyposażona w latarnie gazowe okazała się bardzo wytrzymalsza niż oczekiwano. Podczas prób obciążeniowych belki nie wygięły się nawet do połowy dopuszczalnej wysokości.

Pomimo trwałości z czasem most zaczął niszczeć z powodu zaniedbywania jego konserwacji. Niszczały szczególnie dekoracje, ale i konstrukcja. Planowana była rozbiórka mostu a pod koniec lat 70. jego konstrukcja była w takim stanie, że zdecydowano o wyłączeniu go z ruchu samochodowego, pozostawiając dla pieszych i rowerzystów. W 1985 r. ruch samochodowy przeniesiono na nowy most wybudowany obok. Dwa lata później most  wpisano do rejestru zabytków.

Most długo czekał na renowację, która odbyła się dopiero w latach 2011-2012. Przywrócono mu wtedy dekorację zbliżoną do tej z czasów jego powstania oraz dodano oświetlenie dekoracji. Nie przywrócono jednak ruchu samochodowego na moście, który został atrakcją turystyczną i miejscem letnich wydarzeń kulturalnych odbywających się pod nazwą „Most Kultury“. W 2013 r. nadano mu imię Mariana Lutosławskiego.

Opis obiektu

Most pięcioprzęsłowy z konstrukcją opartą na filarach żelbetowych. Filary ustawione po pięć w czterech rzędach. Filary połączone również poziomymi belkami tworzącymi części zbliżone do kwadratów. Zewnętrzne części wzmocnione belkami skośnymi. Miejsca łączeń zewnętrznych filarów z pomostem zaokrąglone. Pomost płaski z ozdobną neogotycką balustradą.

Balustrada ażurowa z maswerkami, podziały przęseł zaznaczone niewielkimi sterczynami zakończonymi szyszkami. Na wjazdach cztery pokaźne sterczyny w formie obelisków zakończonych szyszkami. W połowie wysokości sterczyn metalowe latarnie.

Dostępność obiektu dla zwiedzających. Ogólnodostępny.

Oprac. Jakub Członka, 28.09.2021 r.