Historia

Pierwsza wzmianka o istnieniu kościoła w Niemilu pochodzi z 1303 r., w 1318 r. wymieniono proboszcza Wenzeslausa. Przed rokiem 1318 wieś stała się własnością zakonu joannitów z Oleśnicy Małej.

Obecny kościół, wzniesiony został w 1557 r. lub pięćdziesiąt lat później, w formach gotycko-renesansowych, z inicjatywy komtura joannitów Johanna von Tschetschau und Mettich. Zapewne w 1607 r. wystawiono zakrystię i kruchtę pd., a świątynia otrzymała obecny, manierystyczny wystrój.

Kościół remontowano na pocz. XX w., kiedy to wykonano boniowanie na narożach budowli i wokół otworów okiennych. W 1962 r. uzupełniono blaszane pokrycie hełmu wieży, w l. 1978-79 wymieniono pokrycie dachowe na blachę, w l. 1998-99 tynki zewnętrzne, a w 2000 r. założono nowe okna witrażowe. W 1852 r. w związku z powtórnym erygowaniem parafii w Niemilu, obok kościoła wybudowano nową plebanię.

Świątynia jest obecnie kościołem filialnym parafii pw. św. Marii Magdaleny w Osieku.

Opis

Kościół usytuowany na północno-zachodnim krańcu wsi, otoczony cmentarzem, który ogradza tynkowany mur z bramami oraz zachowanym fragmentem starszego muru z nieregularnych głazów kamiennych.

Świątynia gotycko-renesansowa, orientowana, murowana, tynkowana, z nawą założoną na planie prostokąta i węższym, niższym, trójkątnie zamkniętym, jednoprzęsłowym prezbiterium. Przy prezbiterium od północy dawna zakrystia, od południa dwuprzęsłowy aneks, mieszczący obecną zakrystię. Nawę poprzedza od zachodu czworoboczna wieża zwieńczona hełmem w kształcie iglicy, od południa prostokątna kruchta. Hełm wieży i pokrycie dachowe z blachy; ponad nawą, zakrystiami i kruchtą pd. dachy dwuspadowe o różnej wysokości; nad prezbiterium dach wielospadowy. Naroża i otwory budowli opięte pasami boniowania wyrobionego w tynku. Ponad otworami okiennymi tynkowe krzyże maltańskie.

Nawa nakryta sklepieniem kolebkowym z lunetami, w prezbiterium wydzielonym łukiem tęczowym, sklepienie krzyżowe; sklepienia ozdobione manierystyczną dekoracją ramowo-żebrową. Dawna zakrystia pn. sklepiona kolebą, w obecnej zakrystii (aneks pd.) sklepienia żaglaste; w przyziemiu wieży sklepienie krzyżowe z wyciągniętymi szwami. Ściany nawy i prezbiterium opięte pilastrami, dekorowanymi w nawie festonami i pękami owoców. Na północnej ścianie prezbiterium manierystyczna tablica inskrypcyjna z kartuszem herbowym komtura joannitów Johanna von Tschetschau und Mettich i datą 1557.

W wyposażeniu kościoła: gotyckie sakramentarium z manierystycznymi drzwiczkami z XVII w., ołtarz główny z obrazem św. Katarzyny (k. XVII w.), ołtarz boczny MB Passawskiej (ok. 1750 r.), ambona (1 poł. XIX w.), empora, klasycystyczna chrzcielnica (1840 r.).

Zabytek dostępny.

Oprac. Beata Sebzda, OT NID we Wrocławiu, 19.10.2017 r.