Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

Park im. S. Żeromskiego - Zabytek.pl

Park im. S. Żeromskiego


park koniec XIX w. Kołobrzeg

Adres
Kołobrzeg

Lokalizacja
woj. zachodniopomorskie, pow. kołobrzeski, gm. Kołobrzeg (gm. miejska)

Park zdrojowy o cechach krajobrazowego rozplanowania przestrzennego jest położony po wschodniej stronie ujścia Parsęty do morza.

Został ukształtowany etapami, zapoczątkowany ochronnymi nasadzeniami drzew wzdłuż wydm na początku XIX wieku. Park jest częścią zespołu urbanistyczno-krajobrazowego dzielnicy uzdrowiskowej Kołobrzegu.

Historia

Rozległe założenie parkowe było kształtowane stopniowo wraz z rozwojem kołobrzeskiego uzdrowiska. Po zakończeniu wojny francusko-pruskiej podczas której zadrzewienia nadmorskie zostały zniszczone, władze wojskowe twierdzy kołobrzeskiej w 1809 r. zainicjowały nowe nasadzenia drzew. Do połowy XIX w. tereny nadmorskie były niedostępne dla ludności cywilnej.

Początkowo, w 2 ćw. XIX w. centrum uzdrowiska wykształciło się w rejonie skrzyżowania obecnych ulic Spacerowej i Mickiewicza, gdzie była zlokalizowana siedziba Towarzystwa Zdrojowego. Instytucja założona w 1831 r. przez władze miejskie, kilkakrotnie zmieniała nazwę, lecz jej stałym celem było inicjowanie budowy zakładów kąpielowych w Kołobrzegu.

Przełomowym momentem dla dalszego rozwoju kąpieliska w Kołobrzegu była decyzja z 1853 r. o przejęciu przez miasto w użytkowanie terenów nadmorskich. Dynamiczny wzrost liczebności kuracjuszy przybywających do Kołobrzegu nastąpił po uruchomieniu w 1859 r. linii kolejowej do Koszalina, Karlina i Stargardu oraz dalszej rozbudowie połączeń m. in. do Poznania, Warszawy. W roku 1873 podjęto decyzję o likwidacji umocnień twierdzy, co umożliwiło rozbudowę miasta i rozwój dzielnicy uzdrowiskowej.

Na plaży zostały zbudowane kąpieliska morskie osobne dla pań i panów. Były to drewniane budowle na palach z pomostami i schodami do wody, osłonięte rzędami kabin-przebieralni. W sąsiedztwie ujścia Parsęty do morza powstało kąpielisko dla pań (Damen-Bad), a zespół zieleni położony w sąsiedztwie ujścia Parsęty został nazwany „Damski Lasek” (Damen-Waeldchen). Dalej w kierunku wschodnim, zbudowano drewniane molo i kąpielisko dla panów.

Nad morzem w 1864 r. został wzniesiony drewniany dom zdrojowy „Pałac Nadbrzeżny” (Strandschloss), który latach 1898-1899 został zastąpiony okazałą budowlą zaprojektowaną przez berlińskich architektów Johanna Hoenigera i Jakoba Sedelmeiera odpowiadającą ambicjom prężnie rozwijającego się uzdrowiska. Komfortowo urządzone wnętrza hotelu pozwalały spełnić wszelkie wymagania kuracjuszy: na parterze urządzono miejsca towarzyskich spotkań, t.j. salę teatralną, koncertową, restaurację z kawiarnią, a na wyższych piętrach pokoje kąpielowe i gościnne.

Obszar położony na wschód od Pałacu Nadbrzeżnego został przekształcony w Park Nadmorski (Der Strandpark) o krajobrazowej strukturze przestrzennej. Charakterystyczny układ przestrzenny parku w formie wydłużonego prostokąta przecinała gęsta sieć alejek parkowych łączących się z szeroką promenadą (Duenenpromenade) spinającą od północy zespół nadmorskich założeń ogrodowo-parkowych. Zaczątkiem roślinności parkowej były nasadzenia drzew wprowadzone ok. 1809 r. W składzie gatunkowym roślinności dominowały gatunki rodzime: buk, dąb, brzoza, czeremcha. Stopniowo powiększany park około 1906r. sięgnął umocnień Kamiennego Szańca (Waldenfels-Schanze). Częścią tego założenia był „Ogród Różany” o regularnym rozplanowaniu zaprojektowany przez Heinricha Martensa, usytuowany po wschodniej stronie Pałacu Nadbrzeżnego. Ogród różany był oddzielony i osłonięty szpalerami drzew od wiatru i morza, wypełniony kobiercowymi rabatami róż.

Do końca XIX wieku po wschodniej stronie ujścia Parsęty od połowy XIX wieku powstał rozległy kompleks założeń parkowych osłaniający wille i pensjonaty przed silnymi wiatrami znad morza. W 1911 r. miasto uzyskało rangę uzdrowiska I kategorii. W tym samym roku, w dniach 5 – 9 czerwca odbył się międzynarodowy kongres poświęcony lecznictwu nadmorskiemu. Na początku XX w. nadmorski zespół parkowo-rekreacyjny został rozszerzony w kierunku wschodnim o park wokół fortu „Gneisenau-Schanze” (obecnie Park im. A. Fredry). W 1925 r. w obrębie dawnych umocnień fortu został zbudowany Teatr Letni na 2000 miejsc. W celu wydłużenia sezonu wypoczynkowego i dostarczenia gościom dodatkowych atrakcji, na niezabudowanym placu w sąsiedztwie amfiteatru urządzono tor hippiczny.

Na zachód od ujścia Parsęty znajdował się park zwany Laskiem Załęże (Die Maikuhle) o naturalistycznym charakterze, o powierzchni ok. 35 ha. Ogółem, nadmorskie tereny parkowo-rekreacyjne po obu stronach ujścia Parsęty w 1. poł. XX w. zajmowały obszar o powierzchni ponad 60 ha.

Działania wojenne na terenie Kołobrzegu trwające od 7 do 18 marca 1945 spowodowały zniszczenie miasta i dzielnicy uzdrowiskowej. Pierwsze prace porządkowe przy zniszczonej zabudowie kuracyjnej i na zdewastowanych terenach parkowych były podejmowane na początku lat 50-tych. Rozbudowa i modernizacja dzielnicy nadmorskiej nastąpiła na początku lat 60-tych XX w. Na terenie dawnego Lasku Damskiego w 1963 r. ustawiono modernistyczny Pomnik Zaślubin Polski z Morzem autorstwa Wiktora Tołkina. Po 1945 r., znaczna część dawnego parku „Die Maikuhle” została przejęta przez jednostkę Bałtyckiego Dywizjonu Okrętów Pogranicza. W porównaniu z okresem przedwojennym ogólna powierzchnia nadmorskich terenów parkowych uległa zmniejszeniu o blisko 30 ha.

Władze województwa koszalińskiego w 1972 r. podjęły uchwałę o ustanowieniu Uzdrowiska Kołobrzeg. W miejscu dawnego domu zdrojowego „Pałac Nadmorski”, w latach 1973-1974 został zbudowany hotel „Bałtyk”.

Opis

Park zajmuje teren wzdłuż wybrzeża morskiego, a jego granice wyznacza od północy Aleja Nadmorska, od południa układ ulic Rodziewiczówny i Sikorskiego, od zachodu graniczy z ulicą Mickiewicza i zespołem zabudowań Sanatorium Uzdrowiskowego Bałtyk, od wschodu sięga  pozostałości dawnego fortu z restauracją „Kamienny Szaniec”. Powierzchnia parku wynosi 10 ha, teren jest nieogrodzony.

Park zachował oryginalny wydłużony pasmowy kształt o krajobrazowym układzie przestrzennym. Głównym elementem kompozycyjno-komunikacyjnym nadal jest Aleja Nadmorska poprowadzona wzdłuż północnej granicy parku połączona z siecią alejek spacerowych. Teren parku jest porośnięty drzewami. Najstarsze okazy mają ok. 80 – 100 lat. W składzie gatunkowym roślinności dominują gatunki rodzime liściaste: buk, klon, dąb, wiąz z domieszką gatunków iglastych: cis, modrzew, świerk, sosna. Pojedynczo występują gatunki rzadziej spotykane, takie jak: dąb błotny, kasztanowiec, żywotnik zachodni, sosna czarna. Szata roślinna parku obejmuje 38 gatunków i odmian drzew i krzewów.

Na terenie parku znajdują się kawiarnie, muszla koncertowa oraz korty do gry w tenisa. W latach siedemdziesiątych XX w. w części południowej parku przy ul. Sikorskiego zostało zbudowane Uzdrowisko Perła Bałtyku.

Obiekt dostępny przez cały rok.

Anna Walkiewicz, OT NID w Szczecinie, 17-01-2018 r.

Rodzaj: park

Styl architektoniczny: nieznana

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_32_ZZ.29539, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_32_ZZ.10861,PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_32_ZZ.10869,PL