Park im. S. Żeromskiego - Zabytek.pl
Adres
Kołobrzeg
Lokalizacja
woj. zachodniopomorskie, pow. kołobrzeski, gm. Kołobrzeg (gm. miejska)
Został ukształtowany etapami, zapoczątkowany ochronnymi nasadzeniami drzew wzdłuż wydm na początku XIX wieku. Park jest częścią zespołu urbanistyczno-krajobrazowego dzielnicy uzdrowiskowej Kołobrzegu.
Historia
Rozległe założenie parkowe było kształtowane stopniowo wraz z rozwojem kołobrzeskiego uzdrowiska. Po zakończeniu wojny francusko-pruskiej podczas której zadrzewienia nadmorskie zostały zniszczone, władze wojskowe twierdzy kołobrzeskiej w 1809 r. zainicjowały nowe nasadzenia drzew. Do połowy XIX w. tereny nadmorskie były niedostępne dla ludności cywilnej.
Początkowo, w 2 ćw. XIX w. centrum uzdrowiska wykształciło się w rejonie skrzyżowania obecnych ulic Spacerowej i Mickiewicza, gdzie była zlokalizowana siedziba Towarzystwa Zdrojowego. Instytucja założona w 1831 r. przez władze miejskie, kilkakrotnie zmieniała nazwę, lecz jej stałym celem było inicjowanie budowy zakładów kąpielowych w Kołobrzegu.
Przełomowym momentem dla dalszego rozwoju kąpieliska w Kołobrzegu była decyzja z 1853 r. o przejęciu przez miasto w użytkowanie terenów nadmorskich. Dynamiczny wzrost liczebności kuracjuszy przybywających do Kołobrzegu nastąpił po uruchomieniu w 1859 r. linii kolejowej do Koszalina, Karlina i Stargardu oraz dalszej rozbudowie połączeń m. in. do Poznania, Warszawy. W roku 1873 podjęto decyzję o likwidacji umocnień twierdzy, co umożliwiło rozbudowę miasta i rozwój dzielnicy uzdrowiskowej.
Na plaży zostały zbudowane kąpieliska morskie osobne dla pań i panów. Były to drewniane budowle na palach z pomostami i schodami do wody, osłonięte rzędami kabin-przebieralni. W sąsiedztwie ujścia Parsęty do morza powstało kąpielisko dla pań (Damen-Bad), a zespół zieleni położony w sąsiedztwie ujścia Parsęty został nazwany „Damski Lasek” (Damen-Waeldchen). Dalej w kierunku wschodnim, zbudowano drewniane molo i kąpielisko dla panów.
Nad morzem w 1864 r. został wzniesiony drewniany dom zdrojowy „Pałac Nadbrzeżny” (Strandschloss), który latach 1898-1899 został zastąpiony okazałą budowlą zaprojektowaną przez berlińskich architektów Johanna Hoenigera i Jakoba Sedelmeiera odpowiadającą ambicjom prężnie rozwijającego się uzdrowiska. Komfortowo urządzone wnętrza hotelu pozwalały spełnić wszelkie wymagania kuracjuszy: na parterze urządzono miejsca towarzyskich spotkań, t.j. salę teatralną, koncertową, restaurację z kawiarnią, a na wyższych piętrach pokoje kąpielowe i gościnne.
Obszar położony na wschód od Pałacu Nadbrzeżnego został przekształcony w Park Nadmorski (Der Strandpark) o krajobrazowej strukturze przestrzennej. Charakterystyczny układ przestrzenny parku w formie wydłużonego prostokąta przecinała gęsta sieć alejek parkowych łączących się z szeroką promenadą (Duenenpromenade) spinającą od północy zespół nadmorskich założeń ogrodowo-parkowych. Zaczątkiem roślinności parkowej były nasadzenia drzew wprowadzone ok. 1809 r. W składzie gatunkowym roślinności dominowały gatunki rodzime: buk, dąb, brzoza, czeremcha. Stopniowo powiększany park około 1906r. sięgnął umocnień Kamiennego Szańca (Waldenfels-Schanze). Częścią tego założenia był „Ogród Różany” o regularnym rozplanowaniu zaprojektowany przez Heinricha Martensa, usytuowany po wschodniej stronie Pałacu Nadbrzeżnego. Ogród różany był oddzielony i osłonięty szpalerami drzew od wiatru i morza, wypełniony kobiercowymi rabatami róż.
Do końca XIX wieku po wschodniej stronie ujścia Parsęty od połowy XIX wieku powstał rozległy kompleks założeń parkowych osłaniający wille i pensjonaty przed silnymi wiatrami znad morza. W 1911 r. miasto uzyskało rangę uzdrowiska I kategorii. W tym samym roku, w dniach 5 – 9 czerwca odbył się międzynarodowy kongres poświęcony lecznictwu nadmorskiemu. Na początku XX w. nadmorski zespół parkowo-rekreacyjny został rozszerzony w kierunku wschodnim o park wokół fortu „Gneisenau-Schanze” (obecnie Park im. A. Fredry). W 1925 r. w obrębie dawnych umocnień fortu został zbudowany Teatr Letni na 2000 miejsc. W celu wydłużenia sezonu wypoczynkowego i dostarczenia gościom dodatkowych atrakcji, na niezabudowanym placu w sąsiedztwie amfiteatru urządzono tor hippiczny.
Na zachód od ujścia Parsęty znajdował się park zwany Laskiem Załęże (Die Maikuhle) o naturalistycznym charakterze, o powierzchni ok. 35 ha. Ogółem, nadmorskie tereny parkowo-rekreacyjne po obu stronach ujścia Parsęty w 1. poł. XX w. zajmowały obszar o powierzchni ponad 60 ha.
Działania wojenne na terenie Kołobrzegu trwające od 7 do 18 marca 1945 spowodowały zniszczenie miasta i dzielnicy uzdrowiskowej. Pierwsze prace porządkowe przy zniszczonej zabudowie kuracyjnej i na zdewastowanych terenach parkowych były podejmowane na początku lat 50-tych. Rozbudowa i modernizacja dzielnicy nadmorskiej nastąpiła na początku lat 60-tych XX w. Na terenie dawnego Lasku Damskiego w 1963 r. ustawiono modernistyczny Pomnik Zaślubin Polski z Morzem autorstwa Wiktora Tołkina. Po 1945 r., znaczna część dawnego parku „Die Maikuhle” została przejęta przez jednostkę Bałtyckiego Dywizjonu Okrętów Pogranicza. W porównaniu z okresem przedwojennym ogólna powierzchnia nadmorskich terenów parkowych uległa zmniejszeniu o blisko 30 ha.
Władze województwa koszalińskiego w 1972 r. podjęły uchwałę o ustanowieniu Uzdrowiska Kołobrzeg. W miejscu dawnego domu zdrojowego „Pałac Nadmorski”, w latach 1973-1974 został zbudowany hotel „Bałtyk”.
Opis
Park zajmuje teren wzdłuż wybrzeża morskiego, a jego granice wyznacza od północy Aleja Nadmorska, od południa układ ulic Rodziewiczówny i Sikorskiego, od zachodu graniczy z ulicą Mickiewicza i zespołem zabudowań Sanatorium Uzdrowiskowego Bałtyk, od wschodu sięga pozostałości dawnego fortu z restauracją „Kamienny Szaniec”. Powierzchnia parku wynosi 10 ha, teren jest nieogrodzony.
Park zachował oryginalny wydłużony pasmowy kształt o krajobrazowym układzie przestrzennym. Głównym elementem kompozycyjno-komunikacyjnym nadal jest Aleja Nadmorska poprowadzona wzdłuż północnej granicy parku połączona z siecią alejek spacerowych. Teren parku jest porośnięty drzewami. Najstarsze okazy mają ok. 80 – 100 lat. W składzie gatunkowym roślinności dominują gatunki rodzime liściaste: buk, klon, dąb, wiąz z domieszką gatunków iglastych: cis, modrzew, świerk, sosna. Pojedynczo występują gatunki rzadziej spotykane, takie jak: dąb błotny, kasztanowiec, żywotnik zachodni, sosna czarna. Szata roślinna parku obejmuje 38 gatunków i odmian drzew i krzewów.
Na terenie parku znajdują się kawiarnie, muszla koncertowa oraz korty do gry w tenisa. W latach siedemdziesiątych XX w. w części południowej parku przy ul. Sikorskiego zostało zbudowane Uzdrowisko Perła Bałtyku.
Obiekt dostępny przez cały rok.
Anna Walkiewicz, OT NID w Szczecinie, 17-01-2018 r.
Rodzaj: park
Styl architektoniczny: nieznana
Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_32_ZZ.29539, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_32_ZZ.10861,PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_32_ZZ.10869,PL