Historia

Do pierwszego rozbioru Polski wieś Przewrotne była własnością królewską, w 1772 r. przejął ją rząd austriacki i sprzedał w prywatne ręce. Od 1 poł. XIX w. majątek był w rękach rodziny Politalskich i to z nimi należy wiązać powstanie zespołu dworskiego i budowę dworu w 1832 r. Zespół dworski pozostawał własnością Politalskich do 1944 r., ostatnim właścicielem był najprawdopodobniej Kazimierz Politalski. Po 2 wojnie światowej budynek dworu użytkowany był jako szkoła, poczta, ośrodek zdrowia oraz mieszkania prywatne. Obecnie stanowi własność prywatną, nowi właściciele planują prace remontowo - konserwatorskie. Zachował się w formie historycznej, bez znaczących zmian.

Opis

Zespół dworski położony jest w środkowej części wsi, na płaskim terenie wydzielonym od pd. i zach. lokalnymi drogami, pośrodku parku. Budynek dworu usytuowany jest frontem do lokalnej drogi, w pewnej odległości od niej, oddzielony sporym stawem.

Dwór klasycystyczny wybudowano na rzucie prostokąta, o dwu traktach podłużnych. Prostopadłościenna bryła, parterowa, przekryta została dachem czterospadowym i urozmaicona od frontu portykiem wgłębnym o sześciu kanelowanych kolumnach oraz wielobocznym tarasem z niskim, ostrosłupowym zadaszeniem.

Ściany dworu są wymurowane z cegły, obustronnie tynkowane, dachy pokryte blachą płaską. Elewacja frontowa – pd. jedenastoosiowa, z wejściem pośrodku, w podcieniu, elewacja ogrodowa także jedenastoosiowa, elewacje boczne trójosiowe, z rytmami jednakowych, prostokątnych okien. Dekorację stanowią: kamienny cokół, szerokie pilastry, boniowane naroża, profilowany gzyms na wysokości parapetów, kostkowy gzyms podokapowy, obramienia okienne z gzymsem nadokiennym oraz w tylnej ścianie podcienia: boniowanie, kanelowane pilastry oraz wachlarzowe naczółki nad otworami. Budynek przez wiele lat stał nieużytkowany, jego wnętrza są zdewastowane. 

Park o powierzchni ok. 4 ha obejmuje teren przed dworem, z paradnym podjazdem groblą między stawami oraz po pn. stronie dworu. Zachował historyczne rozplanowanie i część nasadzeń o składzie zbliżonym do półnaturalnych zbiorowisk łęgowych: dominuje jesion wyniosły, lipa szeroko i drobnolistna dąb szypułkowy, grab zwyczajny i olcha czarna. Brak użytkownika spowodował przerost samosiewów.

Obiekt dostępny.

Barbara Potera, OT NID Rzeszów, 28-01-2019 r.

Bibliografia

• Karta ewidencyjna, Dwór, Przewrotne, oprac.: Żurawska T., 1959 r., Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków Delegatury w Rzeszowie
• Libicki P. Dwory i pałace wiejskie w Małopolsce i na Podkarpaciu, Poznań 2012
• Michałowicz – Kubal M., Zamki, dwory i pałace województwa podkarpackiego, Krosno 2006