Historia

Pierwsze wodociągi miejskie w Kożuchowie zbudowano w XVI wieku. Wcześniej wodę czerpano ze studni publicznych usytuowanych na placu rynkowym, a z czasem z wielu prywatnych studni drążonych przez mieszczan.Po wydaniu w 1577 r. przez cesarza Rudolfa II przywileju zezwalającego na wyrąb drzew potrzebnych na rury wodociągowe, zaczętościągać wodę ze źródeł z okolicznych wzgórz i magazynować ją w zbiornikach ustawionych w kilku punktach miasta. Sieć przewodów wodociągowych stale zagęszczano, doprowadzając z czasem wodę do poszczególnych parceli. W XVIII w. drewniane rury zaczęto zastępować miedzianymi. W 1882 r. firma Sturm und Zeller z Wrocławia zamontowała kilka pomp, które wodę ze źródeł tłoczyły do 37 zbiorników oraz 35 hydrantów. Przełomową datą dla kożuchowskich wodociągów był rok 1908. Uruchomiono wówczas nowoczesną wieżę ciśnień oraz filtry oczyszczające wodę z żelaza. Ujęcie oparto na trzech nowych studniach głębinowych, z którychwodę prowadzono do studni zbiorczej. Stamtąd podawano ją elektryczną pompą przez filtry do zbiorników wody czystej umieszczonych pod posadzką stacji pomp, a następnie pompami tłokowymi do wieży ciśnień. Ostatnim etapem było grawitacyjne rozprowadzenie wody do miejskiej sieci. Wieża została uszkodzona podczas działań wojennych w 1945 roku. W związku z tym, że była obiektem o priorytetowym znaczeniu, należała do grupy budynków, które najszybciej przywrócono do użytku. Działała do dzisiaj, z przerwą w latach 2014-2015 na przeprowadzenie prac remontowo-budowlanych, podczas których wzmocniono konstrukcję, poddano konserwacji elewacje, detale architektoniczne i wyposażenie techniczne.

Opis

Wieża usytuowana na najwyższym wzniesieniu Kożuchowa, około 500 m na pd. od rynku Starego Miasta, przy drodze do Szprotawy. Budowla o wysokości 37,5 m, murowana z cegły klinkierowej i nieotynkowana. Trzon w formie zwężającego się ku górze walca założony na planie koła. Nad nim, na wysokości 22 m, usytuowana znacznie szersza głowica ze zbiornikiem typu Intze o pojemności 150 m3. Całość nakryta ostrosłupowym dachem zwieńczonym smukłą iglicą. Wejście umieszczone po wsch. stronie, ujęte ceglanym portalem, którego trójkątne zwieńczenie oparte jest na rozszerzających się ku dołowi obramieniach bocznych. Otwór wejściowy zamknięty łukiem odcinkowym, wnęka nad nim - łukiem ostrym. W polu pomiędzy nimi płaskorzeźba z herbem Kożuchowa i datą „1908”. Na parterze trzy otwory okienne ujęte ceglanymi obramieniami nawiązującymi formą do portalu wejściowego. Na trzech wyższych kondygnacjach trzonu wieży rozmieszczone naprzemiennie po cztery niewielkie okna. W miejscu nadwieszenia, w pasie pomiędzy trzonem a głowicą, utworzony otynkowany pas z elementami konstrukcyjnymi podkreślonymi żebrami z cegły klinkierowej uformowanymi w kształt łuków ostrych. Wewnątrz każdego z łuków okrągłe okno lub blenda zamknięte ceglanym obramieniem. W poziomie zbiornika pas regularnie rozlokowanych okien. Mury części zbiornikowej zwieńczone blankami. W dachu cztery niewielkie lukarny doświetlające poddasze. Każda z nich nakryta daszkiem dwuspadowym i zwieńczona niewielką iglicą. Wnętrze wieży podzielone na pięć poziomów. Strop nad piwnicą murowany typu Kleina. Pozostałe przegrody to pomosty z desek wsparte na stalowych belkach. W środkowej części trzonu wieży schody drewniane z poręczami. 

Dostęp do zabytku ograniczony. Obiekt dostępny z zewnątrz.

oprac. Anna Jackiewicz, OT NID w Zielonej Górze, 12-12-2017 r.