dwór - Zabytek.pl
Adres
Rudze, Dworska 13
Lokalizacja
woj. małopolskie, pow. oświęcimski, gm. Zator - obszar wiejski
Zabytek znajduje się w dobrym stanie technicznym. Pomimo adaptacji do nowej funkcji obiektu agroturystycznego, zachowuje nadal swoje walory architektoniczne, krajobrazowe i historyczne.
Historia
Pierwsza wzmianka o Rudzach pochodzi z lat 1470-1480, gdy wieś należała do Jana i Stanisława z Rudzego herbu Karpie. W XVI w. właścicielami miejscowości byli Noskowscy i Palczowscy, a w XVII w. Russoccy herbu Zadora i Przerębscy. Od połowy XVIII w. przez ponad 100 lat Rudze dziedziczyli Biberstein-Starowieyscy. Po nich krótko wieś należała do Bobrowskich, którzy w 2. połowie XIX w. sprzedali ją Antoniemu Heradinowi. W okresie międzywojennym miejscowa posiadłość była własnością Michała Chrząszcza. Zachowany, barokowy dwór został wzniesiony przez Jana Chrzciciela Starowieyskiego w os. ćw. XVIII w., a przebudowany został w 1871 r. Od 1942 do 1998 r. w budynku mieściła się szkoła podstawowa (po 1945 r. także przedszkole i biblioteka) i mieszkanie nauczycielki. W 2000 r. opuszczony budynek Gmina Zator sprzedała osobie prywatnej. Obecnie po przeprowadzeniu remontu i adaptacji w dworze mieści się hotelowy obiekt agroturystyczny w którym organizuje się także imprezy okolicznościowe.
Opis
Dwór zlokalizowany jest w południowej części wsi na terenie pozostałości parku dworskiego z którego zachowało się zaledwie kilka lip, jesionów, klonów, dąb i modrzew. Naprzeciwko dworu znajdują się relikty zabudowań dawnego folwarku. Dwór jest budynkiem murowanym z cegły, potynkowanym, zbudowanym na planie wydłużonego prostokąta, symetrycznym, z ryzalitami przy elewacjach frontowej i ogrodowej. Budynek jest parterowy, z piętrową częścią środkową, nakryty dachem czterospadowym nad korpusem przenikającym się z wielopołaciowymi dachami nad ryzalitami. Narożniki wszystkich elewacji budynku są zaokrąglone i ujęte lizenami lub pilastrami. Pod okapami dachu poprowadzony jest profilowany gzyms obiegający. Fasada dworu jest dziewięcioosiowa. W ryzalicie fasady nadwieszony jest balkon wsparty na dwóch kolumnach. Balustrada balkonu wykonana została z kutych, ozdobnie wyginanych, metalowych prętów. Trójkątny szczyt ryzalitu zwieńczony jest krenelażem. W polu szczytu i na balustradzie balkonu znajduje się herb Bobrowskich, Jastrzębiec i data 1871. W elewacji tylnej (być może pierwotnie frontowej) wyróżniają się dwa ryzality-alkierze boczne i środkowy ryzalit z piętrem przekształconym w 1871 r., być może z drewnianej facjaty. Trójkątny szczyt tego ryzalitu przepruty jest otworami wentylacyjnymi w kształcie krzyży. Pierwotnie na osi wejścia od frontu znajdowała się sień, a za nią od wschodu salon. Po bokach tych pomieszczeń mieściły się dwa pokoje, flankowane mniejszymi pomieszczeniami w zryzalitowanych częściach skrajnych budynku. Obecnie wnętrze dworu jest przekształcone i przystosowane do nowej funkcji.
Zabytek dostępny z zewnątrz. Wnętrze można zobaczyć za zgodą właścicieli.
Oprac. Tadeusz Śledzikowski, OT NID w Krakowie, 21-04-2015 r.
Rodzaj: dwór
Styl architektoniczny: barokowy
Materiał budowy:
ceglane
Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_12_BK.189517, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_12_BK.393681