Jest jednym z nielicznych i dobrze zachowanych na Ziemi Kłodzkiej i na Śląsku przykładów połączenia w wystroju elewacji neorenesansu włoskiego i neogotyku angielskiego.

Historia

Wieś wymieniona już w 1338 r. i wówczas też w niej dobra. W latach 1388-1554 w posiadaniu augustianów z Kłodzka. Przez nich ok. poł. XVI w. zbudowany tu dwutraktowy dwór ze sklepioną sienią, z wnętrzami nakrytymi stropami oraz z kaplicą. Renesansowy portal o włoskiej proweniencji wykonany przez kłodzkiego kamieniarza Daniela. Po 1554 r. wieś już szlachecka, a na pocz. XVII w. dwór rozbudowany o jednotraktowe skrzydło wsch. nakryte sklepieniem kolebkowym ze stykającymi się lunetami. Zapewne też wówczas zbudowana obecna, tunelowa klatka schodowa w starszym dworze, a elewacje ozdobione sgraffitem. Niektóre stropy wymienione na sklepienia kolebkowo-krzyżowe o wyciągniętych szwach. W 1642 r. dwór zniszczony w pożarze, odbudowany dopiero na przełomie XVII i XVIII w. Podwyższony i przebudowany na pałac. W latach 1780-1814 w portalu umieszczony monogram hrabiów von Magnis (AGVM). Pałac rozbudowany w latach 1895-1896, gdy dobra w Podzamku własnością rodziny von Strachwitz. Bryła budynku rozwiązana asymetrycznie. Przebudowane też wnętrza starszego renesansowego dworu, w tym frontowa część poddasza, w związku z czym budynek optycznie podwyższony. Nowymi elewacjami frontową i bocznymi zasłonięty dach. W końcu XIX w. do nowszej części dworu z pocz. XVII w. dobudowany od pn. człon komunikacyjny z korytarzami na kondygnacjach. Wzniesione także skrzydło wsch. z kaplicą i wieżą widokową. Wykonany nowy, ujednolicony wystrój elewacji stanowiący połączenie neorenesansu (na wzorach z wczesnego renesansu florenckiego) i neogotyku angielskiego. Fragmenty elewacji komponowane symetrycznie lub asymetrycznie. Po 1900 dobudowany do pałacu ryzalit pn., pierwotnie z elewacjami licowanymi kamieniem. Wówczas też wykonany secesyjny podział ramowy tylnych elewacji skrzydła środkowego i wschodniego. Pałac przebudowywany w 2 poł. XX w.

Opis

Zespół pałacowy w Podzamku położony na zach. krańcu wsi. Pałac murowany z kamienia i cegły, tynkowany. Na planie zbliżonym do litery L, przy czym zach. część budynku to renesansowy dwór. W skrzydle wsch. umieszczona skrajnie kaplica z trójbocznym prezbiterium widocznym w elewacji jako ryzalit. Bryła pałacu rozczłonkowana, horyzontalna z pionowym akcentem — wysoką wieżą. Człony pałacu dwu- i trzykondygnacjowe, z wnętrzami posadowionymi na różnych poziomach. Pałac nakryty głównie dachami pulpitowymi ukrytymi za attykami. Elewacje frontowa i boczne boniowane. Ich naroża podkreślone przemiennym, rustykowanym boniowaniem, dzielone gzymsami. Elewacje zwieńczone fryzem arkadowym, pseudobartyzanami i attykami z krenelażem oraz uskokowymi szczytami. Pseudobartyzanami podkreślone także naroża opartej na pseudomachikułach galerii wieży. Wystrój elewacji zróżnicowany w szczegółach dla nowszej części pałacu i dla renesansowego dworu. Jego fasada ze środkowym ryzalitem pozornym komponowana symetrycznie. W przyziemiu ryzalitu zachowany renesansowy portal z rozetami i płycinami na węgarach zwieńczony belkowaniem, prostokątną płyciną flankowaną kolumnami i trójkątnym naczółkiem. Okna parteru w sfazowanych renesansowych obramieniach. Górna część ryzalitu podkreślona pseudowykuszem z biforium w obramionej blendzie zwieńczonym podwyższonym odcinkiem attyki. Po jego obu stronach komponowany pas okien poddasza Ponadto bogatsza formalnie kompozycja elewacji wieży, głównie ze względu na zróżnicowane formy obramień dość licznych okien o różnych wykrojach. We wnętrzu renesansowego dworu zachowane: układ przestrzenny przyziemia, sklepione piwnice, takaż sień z portalem fascjowym, tunelowa klatka schodowa i relikty renesansowej kamieniarki. Wnętrze kaplicy w skrzydle wsch. zaprojektowane w neogotyckiej stylizacji nowożytnych rozwiązań konstrukcyjno-formalnych. Prezbiterium kaplicy nakryte konchą z płytkimi ostrołucznymi lunetami na wspornikach. W oknach witraże (historyzm z elementami neogotyku). Nawa kaplicy wydzielona półkolistym łukiem tęczowym. Ściany dzielone płytkimi, wysokimi wnękami zamkniętymi ostrołucznymi płytkimi lunetami wprowadzonymi w sklepienie kolebkowe o zaostrzonej strzałce. U podstawy lunet oraz na pozostałych ścianach nawy odcinki przerywanego gzymsu.

Zabytek dostępny przez cały rok.

Oprac. Iwona Rybka-Ceglecka, OT NID we Wrocławiu, 14.12.2016 r.