Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

klasztor cystersek - Zabytek.pl

klasztor cystersek


klasztor 1278 r. Cedynia

Adres
Cedynia, Marii Konopnickiej 10

Lokalizacja
woj. zachodniopomorskie, pow. gryfiński, gm. Cedynia - miasto

Unikatowy w skali północnej Polski przykład budowli klasztornej, wzniesionej z granitu w charakterystycznych dla regionu zachodniopomorskiego formach wczesnogotyckich.

Ważne świadectwo historii zakonu cystersek na pogranicznych ziemiach Nowej Marchii Brandenburskiej. Dominanta górująca nad interesującym i malowniczo położonym zespołem miejskim o ciągłości osadniczej sięgającej co najmniej X w.  

Historia

Zachowany obecnie budynek powstał w 2. połowie XIII w. jako zachodnie skrzydło klasztoru cystersek. Klasztor tego zgromadzenia przeniesiony został na obecne miejsce spod Trzcińska prawdopodobnie po 1274 r. Pierwsza wiadomość o konwencie cystersek w Cedyni pochodzi z 1278 r., gdy przybył tam biskup kamieński Hermann, być może w celu poświęcenia kościoła klasztornego. Kościół ten wymieniany jest po raz pierwszy w bulli papieża Bonifacego VIII z 1294 r. W średniowieczu wczesnogotycki klasztor był założeniem trójskrzydłowym z kościołem od strony północnej i dwoma skrzydłami od wschodu i zachodu. W pierwszej fazie budowy, od lat 70. XIII w., wzniesiono salowy, bezwieżowy kościół, skrzydło wschodnie i południową część skrzydła zachodniego. W drugiej fazie – od 2. połowy XIV do połowy XV w. dokończono budowę skrzydła zachodniego, przedłużając je w kierunku północnym, wprowadzono wtórne podziały w skrzydle wschodnim, a wirydarz klasztorny otoczono krużgankami. W pierwszej fazie mury budowli wznoszono z regularnych ciosów kamiennych, w fazie drugiej posługiwano się techniką mieszaną, z użyciem gorzej obrobionych głazów i cegły. W północnej części skrzydła zachodniego krużganek został wydzielony z wnętrza budynku i otwierał się arkadami w stronę wirydarza. Wnętrze w przyziemiu mieściło w południowej części refektarz, w północnej magazyny, zaś na piętrze – dormitoria, czyli sypialnie zakonnic. W średniowieczu skrzydło to było nieco niższe niż obecnie. Niepodpiwniczone, miało poziom posadzki przyziemia niższy o ok. 1,5 m od dzisiejszego. Parter o ścianach przeprutych gotyckimi oknami miał ok. 5 m wysokości, zaś piętro – ok. 2,5 m. Ta druga kondygnacja oświetlona była niewielkimi, dziś zamurowanymi okienkami zamkniętymi łukiem dwuspadowym. Około połowy XV w. klasztor zniszczony został przez pożar, w wyniku którego ucierpiało głównie skrzydło wschodnie. Na koniec XV w. przypada odbudowa po tych zniszczeniach. Po reformacji, w 1555 r. margrabia Jan Kostrzyński zawarł z cysterkami układ na mocy którego przejął dobra konwentu w zamian za dożywotnie utrzymanie zakonnic. W 1572 r. utworzono w byłym klasztorze zakład dla panien. W 1611 r. budynki poklasztorne stały się siedzibą nowo utworzonej domeny. Podczas wojny trzydziestoletniej uległy znacznym zniszczeniom. Do odbudowy przystąpiono po 1641 r. Rozebrano wówczas ruiny skrzydła wschodniego, a skrzydło zachodnie przebudowano na rezydencję elektorów brandenburskich. Wprowadzono kolebkowo sklepione piwnice podnosząc pozom parteru, podwyższono piętro, zamurowano gotyckie okna, wprowadzając nowe, prostokątne otwory. Elewacje otynkowano zacierając pierwotny gotycki charakter architektury. Wnętrza przebudowano, wprowadzając nowe pomieszczenia, częściowo w układzie dwutraktowym. W latach 1674-1675 zabudowania domeny wraz z kościołem zostały spalone przez wojska szwedzkie. Zapewne w 1. ćwierci XVIII w. rozebrano kościół, a zespół stracił swój reprezentacyjny charakter. W 1811 r. rozwiązano domenę, jej zabudowania stały się własnością królewskiego administratora poczty, od 1870 r. przeszły w posiadanie miasta, a w pocz. XX w. ponownie w ręce prywatne. W 2. połowie XIX w. na terenie dawnego klasztoru wzniesiono okazałe budynki gospodarcze. W wyniku walk w lutym 1945 r. dawne skrzydło klasztorne uległo poważnym zniszczeniom. Wypalone zostały dach i wnętrze, pozostały mury obwodowe, część ścian działowych i piwnice. W latach 1984-1988 Oddział Szczeciński PP PKZ rozpoczął odbudowę obiektu na potrzeby Muzeum Narodowego w Szczecinie, które urządzić tu miało ekspozycję poświęconą historii oręża. Wykonano wówczas stropy nad parterem i I piętrem, wieniec murów, stalową konstrukcję dachu, którą obito deskami i pokryto papą. Z chwilą przejęcia budynku przez nowego właściciela, obiekt posiadał mury obwodowe, stropy i sklepienia oraz dach. Od 1997 r. prowadzono prace na zlecenie obecnego właściciela – zrekonstruowano szczyt południowy, ukończono szczyt północny, podmurowano otwory okienne, pokryto dach ceramiczną dachówką, otynkowano elewacje piętra, wykonano instalacje i wykończono wnętrza. W wyniku tych prac budynek adaptowany został do funkcji hotelowej – od października 2005 r.  czynny jest tu hotel i restauracja „Klasztor Cedynia”.    

Opis

Dawny klasztor cystersek w Cedyni położony jest na zachód od miasteczka, na wzniesieniu oddalonym o ok. 300 m od Rynku. Elewacja frontowa zachowanego obecnie skrzydła klasztoru zwrócona jest w kierunku wschodnim. Budynek założony został na rzucie wydłużonego prostokąta o wymiarach 53 x 11,6 m. Jednopiętrowy, wtórnie podpiwniczony, z użytkowym poddaszem, nakryty jest dachem dwuspadowym z lukarnami. Mury budynku wzniesione zostały w dolnej strefie z ciosów granitowych, w strefie środkowej, będącej niegdyś niską kondygnacją piętra – z cegły gotyckiej, w strefie górnej – z cegły nowożytnej, dach pokryty jest dachówką karpiówką. W dolnej i środkowej strefie elewacji budynku dobrze czytelne są elementy architektury gotyckiej. W elewacji wschodniej jest to pięć arkadowych otworów dawnego krużganku oraz ostrołukowy portal obecnego głównego wejścia. W elewacji zachodniej przetrwały wysmukłe, silnie rozglifione okna wczesnogotyckie, ostrołukowy portal z granitowych ciosów oraz późnogotyckie okno o ceglanych schodkowanych ościeżach. W środkowej strefie obu dłuższych elewacji widoczne są zamurowane niewielkie okienka dawnego piętra, zamknięte łukiem dwuspadowym. Południowa elewacja boczna zachowała cztery wąskie i wysokie wczesnogotyckie, ostrołukowo zamknięte okna. Na podstawie zachowanych reliktów zrekonstruowano ceglany późnogotycki szczyt podzielony ostrołukowymi blendami. Pozostałością fazy barokowej jest artykulacja obecnego piętra z prostokątnymi oknami oraz z usytuowanym na osi elewacji wschodniej, szerokim otworem zamkniętym łukiem odcinkowym. Wnętrza piwnic i parteru rozplanowane zostały w większości w układzie jednotraktowym. Piwnice nakryte są sklepieniami kolebkowymi, pochodzącymi z okresu nowożytnej przebudowy. Na parterze mieści się recepcja hotelu, restauracja i sala konferencyjna.

Obiekt dostępny po uprzednim zgłoszeniu do ks., proboszcza.

Oprac. Maciej Słomiński OT NID Szczecin, 10-11-2015 r.

Rodzaj: klasztor

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  kamienne

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_32_BK.109889, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_32_BK.388766