Aż do drugiej połowy XVIII wieku Żydzi nie mieszkali w Mogielnicy, należącej do cystersów z Sulejowa. Pierwsze informacje o ich pobycie w mieście pochodzą dopiero z 1777 roku. Prawdopodobnie po III rozbiorze Rzeczypospolitej i przejściu pod kuratelę bardziej tolerancyjnie nastawionych władz pruskich w Mogielnicy uformowała się gmina żydowska, która w 1808 roku liczyła już ponad 200 osób (jedna trzecia ogółu ludności). Większość Żydów mogielnickich tradycyjnie zajmowała się handlem i rzemiosłem, zwłaszcza licznie reprezentowane były warsztaty krawieckie, szewskie i garbarskie.

W połowie XIX wieku Żydzi stali się już większością — Mogielnica wyrastała wówczas na ważny ośrodek chasydyzmu. W 1828 roku Chaim Meir Jechiel Szapira (wnuk słynnego Magida z Kozienic, uczeń Abrahama Jehoszuy Herszla z Opatowa i Widzącego z Lublina, ożeniony z wnuczką Elimelecha z Leżajska) założył w miasteczku swój dwór oraz ustanowił jesziwę. Przyciągnęło to do miejscowości setki chasydzkich pielgrzymów, co w konsekwencji przyczyniło się do rozwoju gospodarczego — liczny napływ przybywających do Mogielnicy chasydów wpłynął na wydłużenie podczas pierwszej wojny światowej kolei wąskotorowej Warszawa–Piaseczno do Nowego Miasta nad Pilicą przez Grójec i Mogielnicę (1917). Po śmierci Chaima w 1849 roku jego syn Jakub Izaak Szapira zapoczątkował nowe ośrodki dynastii kozienicko-mogielnickiej w Błędowie, Grodzisku i Piasecznie. W 1856 roku w Mogielnicy przy ulicy Dół powstała drewniana synagoga, jedna z najpiękniejszych w regionie, która przetrwała do drugiej wojny światowej, spalona przez okupantów niemieckich.

Pod koniec XIX wieku w osadzie pozbawionej przez Rosjan praw miejskich żyło około 1900 Żydów (61% wszystkich mieszkańców). Społeczność żydowska w Mogielnicy na przełomie XIX i XX wieku stanowiła element swoistego „dwudzielnego” ustroju gospodarczego małego miasteczka. Żydzi zajmowali się głównie handlem i większością rzemiosł, a swoje domy posiadali w centrum miasta, głównie na rynku. Natomiast chrześcijanie rozwinęli hodowlę warzywno-owocową na potrzeby rynków warszawskich, swoje gospodarstwa zakładając na obrzeżach Mogielnicy.

W odrodzonej Polsce odsetek ludności żydowskiej zmalał, choć liczebność mieszkańców wzrosła — pierwszy spis powszechny w 1921 roku wykazał jej ponad 2700 (51%). Sytuacja Żydów w okresie międzywojennym pogarszała się ze względu na kryzys gospodarczy oraz rosnący antysemityzm. Zachowało się niewiele informacji na temat aktywności politycznej społeczności żydowskiej w Mogielnicy. Wiadomo, że najpopularniejszymi organizacjami były najpierw lewicowy Bund, aktywny od początku XX wieku, a w odrodzonej Polsce — ortodoksyjna Aguda. Pewne wpływy w okresie międzywojennym posiadali tu także syjoniści z Mizrachi, o czym świadczy funkcjonowanie placówki szkolnej sieci Jawne (pierwsze grupy syjonistów w mieście działały już w końcu poprzedniego stulecia). Funkcjonowały również szkoły Tarbutu oraz Bet Jaakow. W przededniu wojny mogielnicka gmina żydowska liczyła około 3 tysięcy członków.

Po zajęciu Mogielnicy we wrześniu 1939 roku Niemcy już pierwszego dnia spalili drewnianą synagogę, rozpoczynając prześladowania ludności żydowskiej. W październiku nakazali utworzyć Judenrat (Radę Żydowską), który obarczono obowiązkiem dostarczania pracowników przymusowych oraz odpowiedzialnością za 1500 żydowskich uchodźców, którzy pojawili się w mieście. Utworzone w 1940 roku getto zostało zlikwidowane w lutym 1942 roku. Żydzi z Mogielnicy zostali wywiezieni do getta warszawskiego, gdzie podzielili los innych uwięzionych, ginąc w większości w komorach gazowych Treblinki.

Cmentarz żydowski w Mogielnicy (obecnie ulica Armii Krajowej) znajduje się około kilometra na północ od rynku, w lesie po lewej stronie ulicy Grójeckiej. Nekropolia ta, miejsce spoczynku miejscowych cadyków i rabinów oraz setek Żydów mieszkających w Mogielnicy i pobliskich miejscowościach, powstała na przełomie XVIII i XIX wieku. Ulokowano ją na szczycie niewielkiego wzniesienia. W 1848 roku została ogrodzona, a 12 lat później jej powierzchnię niemal dwukrotnie powiększono. Pochówków dokonywano prawdopodobnie w układzie rzędowym, a macewy ustawiano licem w kierunku południowo-wschodnim.

Podczas drugiej wojny światowej mogielnicki cmentarz został zniszczony przez Niemców. Z rozkazu okupanta wiele pomników nagrobnych wyrwano i wykorzystano, jako materiał budowlany. Dewastacja nekropolii postępowała w okresie powojennym. Teren cmentarza porósł kilkudziesięcioletni las. Wśród drzew ocalało kilka wyłamanych u nasady macew. Na dwóch z nich udało się odczytać końcowe wersy epitafiów w języku hebrajskim, jeden pochodzący z 1881 roku. Pod koniec pierwszej dekady XXI wieku zachowało się już tylko kilkanaście fragmentów płyt nagrobnych. Na początku naszego stulecia w domniemanych miejscach spoczynku miejscowych cadyków wzniesiono dwa ohele. Większy stanął ku czci cadyka Zeliga Szapiro i jego żony Perli, córki Magida z Kozienic oraz cadyka Chaima Meira Icie z Mogielnicy z żoną Gitel, córką Eliezera z Leżajska. Mniejszy ohel to miejsce pochówku cadyka Jakuba z Mogielnicy, syna Elimelecha z Leżajska. Wiosną 2010 roku, dzięki staraniom Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego, ohele uporządkowano i otynkowano. Udało się także zabezpieczyć około 60 nagrobków (użytych przez Niemców podczas wojny do wybrukowania podwórza przy ulicy Dziarnowskiej) z zamiarem wykorzystania ich podczas restauracji nekropolii.

Dwa lata później, podczas rekonstrukcji przedwojennego wyglądu cmentarza, działacze Fundacji odkryli na terenie nekropolii miejsce pochówku Lei Perl, matki cadyka Chaima Meira Jechiela Szapiro. Informacje odczytane na fragmencie jej macewy pozwoliły ustalić, gdzie został pogrzebany jej syn, zwany Wielkim Rabinem. W maju 2015 roku w obecności 200 Żydów, którzy przyjechali do Mogielnicy z całego świata, uroczyście przekazano nowy ohel obojga. W trakcie prac porządkowych odkryto na cmentarzu również dwie piaskowcowe macewy z końca lat 30. XX wieku z zachowanymi w pełni polichromiami — dziś o unikatowej wartości.

W 1992 roku cmentarz został wpisany do rejestru zabytków pod nr 526/A/92.

Właściciel praw autorskich do opisu: Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN