W połowie XV stulecia Żelechów otrzymał, na prośbę ówczesnych właścicieli z rodu Ciołków, z rąk króla Kazimierza IV Jagiellończyka przywileje targowe, potwierdzane przez kolejnych władców. Początki żydowskiego osadnictwa w mieście sięgają prawdopodobnie przełomu XVI i XVII stulecia. Kolejni przybysze podpisywali z właścicielami ziem umowy i wnosili opłaty za możliwość osiedlenia się. Szybki wzrost liczebny Żydów w Żelechowie pozwolił w pierwszej połowie XVII wieku na powstanie gminy i budowę najstarszej drewnianej synagogi. Do rozwoju społeczności przyczynił się także napływ uchodźców z ogarniętych powstaniem Chmielnickiego (poł. XVII w.) ziem ruskich Korony. W XVIII wieku powstały pierwsze organizacje żydowskie — Stowarzyszenie Recytowania Psalmów i Związek Krawców Żydowskich. Miasto stało się jednym z ważniejszych ośrodków ruchu chasydzkiego — mieszkali tu znani cadycy tacy jak Lewi Izaak z Berdyczowa. Pod koniec stulecia 1500 żelechowskich Żydów stanowiło ponad 70% ogółu mieszkańców. Do ich głównych zajęć należały handel, rzemiosło, arenda i szynkarstwo oraz transport.

W okresie Królestwa Polskiego (Królestwa Kongresowego) Żydzi żelechowscy posiadali, oprócz drewnianej bóżnicy, także mykwę, szpital, szkołę i cmentarz. Ich liczba wynosiła w 1821 roku około tysiąca (53% ogółu ludności), aby u schyłku stulecia osiągnąć 5 tysięcy (70%). Sławę zyskały liczne prowadzone przez nich warsztaty szewskie. Żydzi otworzyli także kilka zakładów przemysłowych: cukrownię, stolarnie, browar, rozlewnię wody gazowanej i gorzelnię. Zajmowali domy głównie wokół rynku i w sąsiednich ulicach. Pod koniec wieku powstała nowa murowana synagoga, wzniesiona w miejsce poprzedniczki spalonej podczas jednego z pożarów trapiących gęsto zabudowane, drewniane miasto. Sympatyków zyskiwały żydowskie ruchy i organizacje polityczne, w tym syjoniści (Poalej Syjon) i ortodoksyjna Aguda.

W okresie międzywojennym Żydzi, stanowiący nadal ponad połowę mieszkańców (przed 1939 rokiem — 5,5 z 9,5 tysiąca), aktywnie uczestniczyli w życiu społecznym Żelechowa, zasiadając licznie w radzie miejskiej. Działały szkoły religijne i publiczne. Rozwijały się także żydowskie organizacje polityczne i młodzieżowe. Miejscowi Żydzi zajmowali się ubojem rytualnym oraz handlem bydłem. Powstała w tym okresie także drukarnia Goldberga. W końcu lat 30. Do Żelechowa dotarła plaga wystąpień antysemickich.

We wrześniu 1939 roku, zaledwie w kilka dni po zajęciu miejscowości, Niemcy spalili synagogę. W listopadzie tegoż roku władze okupacyjne rozpoczęły deportację do Żelechowa Żydów z Łaskarzewa, Maciejowic, Uchaczy, Sobolewa, Kalisza, Lusławic i Warszawy, co spowodowało ich wzrost w mieście do 13 tysięcy. Grupy młodych Żydów wysyłano do obozów pracy przymusowej. W październiku 1940 roku utworzono w Żelechowie tzw. getto otwarte, które ogrodzono i zamknięto w rok później. Powstały w nim Judenrat i policja. Mieszkańców dziesiątkowała epidemia tyfusu. We wrześniu 1942 roku Niemcy przeprowadzili akcję likwidacji getta - około 300 Żydów rozstrzelano na miejscu, a wszystkich pozostałych przegnano na stację w Sobolewie, skąd przewieziono ich do obozu zagłady w Treblince II.

Po przejściu frontu, jesienią 1944 roku do Żelechowa zaczęli napływać nieliczni ocaleni z Zagłady Żydzi. Ukonstytuował się Komitet Żydowski, w którym zarejestrowano w grudniu 132 osoby. Komitet zajął się m.in. ekshumowaniem ciał ofiar mordów niemieckich popełnionych w okolicach Żelechowa. Ich ciała przenoszono na cmentarz żydowski przy ulicy Reymonta. W kolejnych latach ogromna większość żelechowskich Żydów wyemigrowała.

Nowy cmentarz żydowski w Żelechowie został założony w 1802 roku na rozległym wzniesieniu u zbiegu obecnych ulic Chłopickiego i Reymonta, na południowy zachód od miasta. Dziś na jego ponadhektarowym, silnie zadrzewionym terenie znajduje się ponad 100 kamieni nagrobnych. W części wzgórza położonej najbliżej ulicy Chłopickiego przeważają nagrobki wykonane z granitowych głazów, z prostymi inskrypcjami, w zdecydowanej większości pozbawione symbolicznych płaskorzeźb. Jest to zapewne najstarsza część nekropolii. Centralna część cmentarza została niemal zupełnie pozbawiona płyt nagrobnych podczas okupacji niemieckiej i w okresie powojennym. W trawie tkwią podstawy wyłamanych niegdyś macew. Na zboczu wzgórza od strony ulicy Reymonta zachowało się kilkanaście macew z piaskowca. Przetrwały one w dobrym stanie, z czytelnymi inskrypcjami. W ich zwieńczeniach widać zdobienia typowe dla żydowskiej sztuki sepulkralnej.

Podczas okupacji na cmentarzu grzebano ofiary niemieckiego terroru. Dokonywano tu także egzekucji, między innymi w lutym 1943 roku Niemcy rozstrzelali kilkudziesięciu żydowskich rzemieślników, pozostawionych w mieście po likwidacji getta. Po 1945 roku na cmentarzu chowano także szczątki Żydów, przeniesione z grobów na terenie powiatu.

W latach 2014–2015 nekropolia została uporządkowana i ogrodzona przy wsparciu rabinów Chaima Hopsteina z Wielkiej Brytanii i Davida Singera ze Stanów Zjednoczonych. Wzniesiono pomnik z tablicą upamiętniającą kilkusetletnie dzieje gminy żelechowskiej. Na przełomie 2019 i 2020 roku powstał ohel na grobach cadyka Arona Jechiela Hopsteina z dynastii kozienickiej, zwanego Ariele Kuznicerem (zm. 1942 na tyfus w getcie) oraz rabina Arona ha-Kohena (przełom XVIII i XIX w.). Na cmentarzu tym spoczywa także Mosze Eliakim Goldberg (zm. 1901), cadyk z Żelechowa, syn Świętego Żyda z Przysuchy.

Właściciel praw autorskich do opisu: Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN