Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

cerkiew prawosławna, ob. kościół parafialny pw. Najświętszego Serca Jezusa - Zabytek.pl

cerkiew prawosławna, ob. kościół parafialny pw. Najświętszego Serca Jezusa


cerkiew XVIII w. Gródek

Adres
Gródek

Lokalizacja
woj. mazowieckie, pow. sokołowski, gm. Jabłonna Lacka

Dzieje rzymskokatolickiej parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa w Gródku nad Bugiem.

     W źródłach pisanych po raz pierwszy Gródek jest wspomniany w 1401 roku - z okazji nadania Korczewa (1401-1416) przez księca mazowieckiego Janusza I Starszego (ok. 1340-1429) rycerzowi Pretorowi (Preythorowi) z Brześci (Brześć) w ziemi czerskiej (zm. przed 1442), późniejszemu staroście drohickiemu (1414). W XV wieku osada należała do dóbr wielkoksiążęcych. W 1479 roku rządcą (prokuratorem) tych włości był niejaki Michał. Król Zygmunt II August (1548-1572) w 1569 roku nadał wieś Mikołajowi Radziwiłłowi "Sierotce" (1549-1616), marszałkowi nadwornemu litewskiemu (1569-1579), który z kolei wydzierżawił ją ks. Wiktorynowi Wierzbickiemu (ok. 1520-1587), biskupowi łuckiemu (1567-1587). Warto w tym miejscu zaznaczyć, że wspomiany biskup zmarł w Gródku 10 lutego 1587 roku. Po jego śmierci wieś ponownie wróciła do Radziwiłła "Sierotki", od którego dobra te nabył ks. Wojciech Baranowski (1548-1615), biskup przemyski (1584-1590), późniejszy biskup płocki (1591-1607). On też przypuszczalnie ok. 1604 roku wystawił miejscowej ludności cerkiew unicką, którą w 1607 roku uposażył w dwie włóki ziemi, nadając jednocześnie róźne przywileje. Według dokumentu z 1643 roku nosiła ona wezwanie św. Mikołaje z Myry. Kolejne uposażania biskupów płockich miały miejsce w latach: 1726, 1757, i 1788 roku. Im też należy przypisać wzniesienie w 1743 roku kolejnej unickiej świątyni pw. św. Mikołaja. w 1793 roku ks. Krzysztof Hilary Szembek (1723-1797), biskup płocki (1785-1797), potwierdził wcześniejsze przywileje, dodając włókę gruntu i dziesięciny snopowe od gospodarzy z Mołożewa. Pierwszym znanym z nazwiska administratorem w Gródku był ks. Jan Bohowicz. Przed 1786 roku spłonęła plebania, a wraz z nią wszystkie księgi metrykalne. Do 1795 roku parafia unicka w Gródku należała do dekanatu drohickiego, diecezji brzesko-włodzimierskiej. Po trzecim rozbiorze znalazła się ona w granicach dekanatu sokołowskiego, diecezji chełmskiej. Aż do 1808 roku Gródek stanowił własność kościelną, kiedy to władze austriackie sprzedały majątek Wincentemu hr. Załuskiemu. Po upadku Powstania Styczniowego rozpoczęto tutaj przymusową rusyfikację (od 1867). W roku 1874 rząd carski internował w Warszawie i wywiózł do Rosji ks. Klemensa Wasilewskiego (1822-1874), ówczesnego proboszcza parafii (1845-1874), a w maju tegoż roku kościół zamienił na cerkiew prawosławną. Niektórych unitów, którzy nie chcieli przyjąć prawosławia, aresztowano, kilka osób wywieziono na Syberię, na całe wsie nakładano wysokie kontrybucje pieniężne, a w miesiącach luty-marzec 1875 roku parafia musiała żywić ok. 500 żołnierzy i 100 kozackich koni. Prześladowania trwały do carskiego edyktu tolerancyjnego z 30 kwietnia 1905 roku. Na podstawie okólnika ks. Franciszka Leliwy Jaczewskiego (1832-1914), biskupa lubelskiego i administratora apostolskiego diecezji podlaskiej (1889-1914), z dnia 10 maja 1905 roku, unici z Gródka przyjęli obrządek łaciński i zostali zapisani do Liber conversorum w parafii Jabłonna Lacka. Pamiątką tych wydarzeń jest kapliczka, która stoi w Gródku, ufundowana przez ówczesnego dziedzica (1905-1910) Franciszka Ksawerego Godlewskiego (1866-1937). Na każdej ze ścian kapliczki widnieją napisy wyrażające radość z odzyskania wolności religijnej: Wesel się niebios najwyższa Królowo, Już czart zwyciężony, a nam Bóg zwrócony, Alleluja, Wesel się gdy już wszystko spełnione, Już Twe boleści skończone. W 1915 roku zwrócono katolikom byłą cerkiew unicką, która została rekoncyliowana w dniu 17 grudnia 1918 roku. Po unitach zostały tylko wspomnienia, stare dokumenty i miejsca, w którym znajdował się ich cmentarz. Na prośbę wiernych ("nawróconych" unitów) z 28 grudnia 1918 roku ks. Henryk Przeździecki (1873-1939), biskup siedlecki czyli podlaski (1918-1939), z dniem 1 czerwca 1919 roku erygował w Gródku rzymskokatolicką parafię Najświętszego Serca Pana Jezusa. Jej pierwszym proboszczem (1919-1921) został ks. Rajmund Pianko (1870-1921) - pochowany na placu przykościelnym. W czasie II wojny światowej uszkodzeniu uległy okna w budynku kościoła, dach, jak również splądrowano tabernakulum.

Zdjęcie 360°
360°
360°
360°
360°
360°
360°
360°

Kościół obecnie uznany jest za zabytek jako obiekt XVIII wiecznej ludowej architektury sakralnej na Podlasiu. Zbudowany z drzewa sosnowego konstrukcji zrębowej, wzmacnianej lisicami, oszalowany. Nawa w kształcie prostokąta z węższym prezbiterium, z dwoma dachami dwuspadowymi. Na wyższym dachu ośmioboczna wieżyczka sygnaturki z hełmem cebulastym. Pod dachem gzyms podokapowy profilowany. Wnętrze świątyni przykryte stropem drewnianym na trzech parach filarów. Ołtarz w świątyni wykonany został w XIX w. Pierwotnie znajdujące się w nim wizerunki zastąpiono figurą patrona kościoła, zasłanianą XIX-wiecznym obrazem Przemienienia Pańskiego, nawiązującego do ostatniego dzieła, wielkiego artysty Rafaela Santi. Obraz przedstawiający scene przemieniea Jezusa na Górze Tabor w asyście proroków Mojżesza i Eliasza cieszy się wielką czcią, o czym świadczą licznie przybywający z różnych stron Polski wierni, pragnący wypraszać przemianę serc. Ponadto na wyposażniu kościoła pozostaje krucyfiks z XVIII w., XIX-wieczne obrazy świętych archaniołów Michała i Gabriela oraz obraz Trójcy Świętej, który może być unicką ikoną. Poza nimi na wyposażeniu kościoła znajduje się ambona z baldachimem oraz XVIII-wieczny feretron z postaciami Matki Bożej i św. Jozafata. Na placu kościelnym stoi zabytkowa XVIII wieczna drewniana dzwonnica konstrukcji słupowej, oszalowana z parami arkadowych przeźroczy w górnej kondygnacji z dachem namiotowym. Kiedyś były w niej dwa dzwony, które zostały zrabowane przez Rosjan podczas I wojny światowej. W pobliżu kościoła znajduje się drewniana plebania zakupiona przez parafian i przeniesiona do Gródka po II wojnie światowej.

Model 3D

Rodzaj: cerkiew

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  drewniane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_14_BK.188760, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_14_BK.347521