Należy do najpiękniejszych i cenniejszych kościołów drewnianych z pogranicza śląsko-małopolskiego.

Historia

Na przełomie XV i XVI w. średniowieczna wieś Nidek należała do Jordanów. W 1529 r. dziedziczyli ją Nideccy herbu Wieże, którzy gospodarzyli tutaj do końca XVII w. W końcu XVIII w. wieś należała do Bobrowskich, a na przełomie XIX/XX w. właścicielem Nidka został Jan Walitz. W 1926 r. miejscowy majątek przejęli Dembińscy, którzy posiadali go do 1945 r. Istniejący kościół drewniany wzniesiony został w 1539 r. Fundatorem świątyni był ówczesny właściel wsi Mikołaj Nidecki. Wieżę dobudowano przed 1617 lub 1663 rokiem. Z XVII w. pochodzą podcienia otaczające kościół. W 2. połowie XVI w. świątynię zamieniono na zbór kalwiński, a później ariański. Katolicy przejęli ją ponownie w 1669 r. Kościół był odnawiany m.in.  w 1685 i 1706 r., w latach 1988-1990 i ostatnio w XXI w. Od 2019 r. w świątyni prowadzone są prace renowacyjno-konserwatorskie. Odnowiona m.in. została konstrukcja dachu, odrestaurowano ambonę i ołtarze, wymieniono instalację elektryczną, zamontowano instalacje przeciwpożarową i alarmową. W 2021 roku zakończono renowację polichromii na stropie i ścianach. Wszystkie prace prowadzone są w ramach projektu „Beskidzkie Muzeum Sakralnej Architektury Drewnianej Diecezji Bielsko-Żywieckiej – udostępnienie dziedzictwa kulturowego Podbeskidzia poprzez nadanie nowych funkcji kulturalnych drewnianym obiektom zabytkowym”, dzięki znacznemu dofinansowaniu z funduszy unijnych. Kościół znajduje się na Małopolskim Szlaku Architektury Drewnianej.

Opis

Zabytkowy kościół drewniany położony jest w centrum wsi. Zbudowany został w konstrukcji zrębowej, pokryty  gontami, częściowo oszalowany. Nawa i prezbiterium nakryte są stromym dachem wielopołaciowym wspartym na gotyckiej więźbie storczykowej. W dachu znajduje się wieżyczka na sygnaturkę kształtu barokowego z latarnią. Izbicowa wieża o pochyłych ścianach jest konstrukcji słupowo-ramowej. Wieńczy ją smukły hełm iglicowy. Kościół jednonawowy. Prezbiterium węższe od nawy zamknięte jest trójbocznie. Do prezbiterium dobudowana została zakrystia. Świątynia otoczona jest podcieniami (przy wieży zabudowanymi). We wnętrzu zachowały się gotyckie detale ciesielskie. Arkada w ścianie tęczowej pomiędzy nawą i prezbiterium ma ostrołukowe zwieńczenie. Łuki w zwieńczeniach obramień wejść od południa i z prezbiterium do zakrystii mają wykroje tzw. oślich grzbietów. Chór muzyczny z drewnianym wklęsło-wypukłym parapetem wsparty jest na dwóch kanelowanych kolumnach. Ściany i strop pokryte są polichromią z 1877 r., autorstwa Jana Imitowskiego z Oświęcimia. Na stropie namalowane jest duże przedstawienie Koronacji Najświętszej Marii Panny. Za lewym ołtarzem bocznym odkryty został fragment poprzedniej, XVII-wiecznej polichromii ściennej, z wizerunkiem św. Mikołaja oraz część przedstawienia św. Zofii z córkami i Wniebowstąpienia Chrystusa. Wyposażenie kościoła jest  neobarokowe i pochodzi  z końca XIX  lub 1. ćw. XX w. Najcenniejsze zabytki to chrzcielnica datowana na XVI w. i barokowy architektoniczny prospekt organowy z XVIII w., ukształtowany plastycznie, rzeźbiony, malowany i złocony. Część wyposażenie została przeniesiona do wybudowanego w pobliżu w os. ćw. XX w., nowego, murowanego kościoła parafialnego. Znajduje się tam m.in. barokowy krucyfiks z tęczy i obraz św. św. Judy i Tadeusza z ołtarza głównego i stacje drogi krzyżowej z k. XIX w.

Obiekt dostępny z zewnątrz. Wnętrze czasowo niedostępne (prace konserwatorskie)

oprac. Tadeusz Śledzikowski, OT NID w Krakowie, 20-01-2022 r.

Bibliografia

• Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t.1, Województwo krakowskie, oprac. J. Szablowski, Warszawa 1953.
• R. Brykowski M.Kornecki, Drewniane kościoły w Małopolsce Południowej, Wrocław i inne 1984.
• Kornecki M., Kościoły drewniane w Małopolsce, Kraków 1999.
• Siemionow A., Ziemia Wadowicka, Wadowice 1984.
• Stan ewidencji zabytkowych organów i prospektów organowych województwa krakowskiego, Materiały i Sprawozdania Konserwatorskie Województwa Krakowskiego, Kraków 1975.
• Zabytki Sztuki w Polsce. Małopolska, Warszawa 2016, s. 945.
• Zinkow J., Oświęcim i okolice,  Oświęcim 1994.  
• Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa, Nidek, kościół parafialny św. św. Szymona i Judy Tadeusza, oprac. T. Śledzikowski 2001.
• https://gazetakrakowska.pl/wnetrza-kosciola-w-nidku-gm-wieprz-odzyskuja-dawna-swietnosc-odnowiono-xixwieczna-polichromie-autorstwa-artysty-z-oswiecimia/ar/c15-15700662