Historia obiektu

Łowicka społeczność żydowska dłuższy czas należała do Gminy w Sochaczewie. Zmarłych chowano na kirkucie w Sobocie. W 1824 r. rozpoczęto starania o utworzenie niezależnej gminy w Łowiczu, jednak dopiero w marcu r. 1829 na gruntach należących do Wielkiego Księcia Konstantego wydzielono teren na cmentarz „około wsi Zagórze przy trakcie od Łowicza do Bielaw prowadzącego, jako w miejscu do tego dogodnym”. Teren miał wielkość jednej morgi. Cmentarz funkcjonował do czasu okupacji niemieckiej. Hitlerowcy przeprowadzali na jego terenie egzekucje, niszczyli i wywozili nagrobki traktując je jako materiał budowlany. Wykorzystywano je mi. do regulacji koryta Bzury i utwardzania dróg. Po zakończeniu wojny na terenie nekropolii złożono szczątki osób pochodzenia żydowskiego, pochowanych w innych miejscach. Ostatni pochówek miał miejsce w 1972 r. Przez kilkadziesiąt lat zwożono tu odzyskane macewy. W r. 1993 nastąpiły prace restauracyjne i porządkowe, które sfinansowali potomkowie i rodziny łowickich Żydów, aby uczcić pamięć osób pochowanych w tym miejscu. Z tej okazji umieszczono na cmentarzu, w pobliżu wejścia tablicę pamiątkową. Na terenie nekropolii regularnie przeprowadzane są prace pielęgnacyjne.

Opis obiektu

Nekropolia umiejscowiona jest w zachodniej części peryferii Łowicza, tuż przy drodze prowadzącej z Bielaw. Zajmuje  działkę w kształcie nieregularnego wieloboku o powierzchni 1,8631 ha. Teren jest zróżnicowany pod względem ukształtowania, w centralnej części znajduje się niewielkie wzniesienie. Granice wyznacza ogrodzenie, w części południowej i wschodniej historyczne, ceglane, zaś w pozostałej partii współczesne, z płyt betonowych. Drewniana, dwuskrzydłowa brama  zlokalizowana jest w południowej części ogrodzenia. Naprzeciwko wejścia usytuowany jest niewielki, ceglany budynek. W większości źródeł określa się go mianem domu przedpogrzebowego, w innych nazywany jest wozownią. Powstał w 1937 r. W szczycie elewacji frontowej znajduje się tablica fundacyjna, częściowo nieczytelna. Liczbę zachowanych pochówków określa się przybliżeniu na ok. 400.  Są to nagrobki o różnej formie; steli, płyt nagrobnych, pomników otoczonych metalowym ogrodzeniem, obelisków. Większość  zachowana jest w stanie dobrym. Ocalałe fragmenty ze zniszczonych nagrobków wmurowano w ściany lapidarium, któremu nadano formę ceglanych murków

Najstarszy zachowany nagrobek pochodzi z 1831 r. Nie przetrwał pierwotny układ cmentarza, zatarte są ciągi komunikacyjne oraz podział na kwatery. Południowa część terenu jest zadrzewiona. Znajdują się tu odzyskane macewy, ustawione rzędami. W północnej części znajduje się znacznie mniej nagrobków.

Dostępność obiektu dla zwiedzających

Cmentarz jest obecnie własnością Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego, z którą należy ustalać zwiedzanie. Klucze do bramy znajdują się w Urzędzie Miasta

Autor noty: opr. Anna Michalska OT NID w Łodzi, 17-01-2024 r.