XX w. o cechach modernizmu i ekspresjonizmu. Stanowi twórczą interpretację architektury gotyckiej. Powstał jako wczesne dzieło znanych  później, wybitnych twórców – architekta Diedricha Suhra i rzeźbiarza Fritza Teilmanna. Należy do nielicznych zabytków katolickiej architektury sakralnej I połowy XX w. na Pomorzu Zachodnim, stanowiąc dowód na odradzanie się w tym czasie kościoła katolickiego w ówczesnej Prowincji Pomorskiej.

Historia

Parafia katolicka w Sławnie została erygowana jako kuracja dnia 18.04.1924 r. Wkrótce potem, 23.04.1924 r. przybył z Berlina do Sławna katolicki duchowny ks. Franz Niering z zamiarem zorganizowania tu ośrodka duszpasterskiego i budowy kościoła. Plany te wywołały zdecydowany sprzeciw miejscowego społeczeństwa i władz, które wydały zakaz sprzedaży działki pod budowę. Mimo tych trudności dnia 24.09.1924 r. zakupiono tę działkę płacąc 8 tys. marek. Projekt nowego kościoła datowany na 21 lutego 1925 r. sporządził młody wówczas architekt Diedrich Suhr, działający w Sławnie w latach 1921-1929 i pełniący tu funkcję Miejskiego radcy Budowlanego, czyli architekta miasta, w którym zaprojektował szereg budynków użyteczności publicznej – m.in. ewangelicki dom parafialny (dziś Sławieński Dom Kultury), hotel „Deutsces Haus”, czy zespół szkół. Do budowy kościoła przystąpiono wiosną 1925 r., równocześnie wznosząc przylegającą do niego plebanię. Pracami kierował osobiście D. Suhr. W 1926 r. wyposażono wnętrze świątyni, w której umieszczono neogotycki ołtarz ufundowany przez kardynała Adolfa Bertrama z Wrocławia. Twórcą ołtarza był rzeźbiarz Joseph Schnitzer, diałający według jednych źródeł we Frankfurcie nad Odrą, według innych – we Wrocławiu. Ceramiczne elementy rzeźbiarskie – portal kościoła oraz figurę i zdobienia na elewacji plebanii wykonał rzeźbiarz Fritz Theilmann – młody artysta kierujący działem ceramiki budowlanej Kilońskich Zakładów Ceramiki Artystycznej  (Kiler Kunstkeramik AG) absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Karlsruhe. Rzeźby te, wykonane w Kilonii w 1926 r. zamontowano w roku 1927. Zachowane do dziś witraże powstały w pracowni Carla Buscha z Berlina-Südende. 4 maja 1926 r. roku odbyło się poświęcenie kościoła i odprawiona została pierwsza msza. Uroczysta konsekracja kościoła odbyła się 29 maja 1928 r.

Pod koniec 1944 r. kościół pełnił funkcję więzienia, w którym przetrzymywano 200 jeńców białoruskich. W tym czasie nabożeństwa odprawiano na plebanii. Po zajęciu Sławna przez Armię Czerwoną, zamieniła ona kościół na stajnię dla koni. Po wojnie świątynia został zajęta przez polskich katolików. Od początku miała status kościoła parafialnego, mimo przejęcia gotyckiego kościoła Mariackiego, przy którym osobną parafię utworzono dopiero w 1976 r. W okresie powojennym w kościele św. Antoniego wykonywano drobne remonty – w latach 60. XX w. przystosowano wnętrze do liturgii posoborowej, w 1979 r. wykonano remont wieży, w 1982 r. położono granitową posadzkę w prezbiterium, a w 1985 r. – w całym wnętrzu.        

Opis

Zespół kościoła św. Antoniego z Padwy z plebanią  położony jest na południe od Starego Miasta w Sławnie, przy ul. Kościelnej. Na południe od kościoła biegnie linia kolejowa Koszalin-Słupsk, od wschodu cięgnie się kanał miejski. Elewacja frontowa świątyni zwrócona jest w kierunku północnym, od strony wschodniej przylega do niej plebania, stanowiąca integralną część zespołu.  

Modernistyczny kościół, z elementami ekspresjonizmu, założony został na rzucie prostokąta, z wydzielonym, zamkniętym pięciobocznie prezbiterium od południa i z szerszym od korpusu, płytkim masywem wieżowym od północy. Do prezbiterium przylega od wschodu zakrystia, łącząca się z gankiem prowadzącym do plebanii, od zachodu – kaplica chrzcielna.   

Bryłę kościoła tworzą prostopadłościenny korpus nawowy nakryty dwuspadowym dachem, ze znacznie od niego niższą apsydą prezbiterium nakrytą niskim dachem pięciospadowym, zakrystia o dwuspadowym dachu oraz wieża o uskokowo kształtowanym konturze, złożona z trzech wyodrębnionych części. W części dolnej o ukośnych ścianach bocznych, ściana frontowa  zwęża się ku górze sugerując istnienie przypór bocznych. Z części środkowej, stanowiącej właściwy trzon wieży, wyrasta zlicowane z nim zwieńczenie o dwuspadowym dachu prostopadłym do elewacji frontowej. Położona od strony wschodniej parterowa plebania, nakryta czterospadowym dachem z lukarnami, łączy się z kościołem gankiem nakrytym dachem dwuspadowym.    

Kościół murowany, wzniesiony został z cegły, elewacje oblicowane są cegłą klinkierową. Dachy korpusu nawowego i plebanii pokryto dachówką mnich-mniszka, wieży, zakrystii i apsydy- blachą miedzianą, z której wykonano również rynny i rury spustowe o ozdobnych zakończeniach.

Elewacja frontowa kościoła w dolnej, zwężającej się ku górze i niemal całej środkowej części – jest gładka, z okazałym ekspresjonistycznym portalem, autorstwa rzeźbiarza Fritza Teilmanna. Ceramiczny, lancetowaty w kształcie portal nawiązuje swym kształtem do sztuki gotyckiej. Zamknięty jest łukiem ostrym o podwyższonej strzałce. Rozglifione, uskokowe  zdobią stylizowane figury aniołów oraz motywy ornamentalne, częściowo o roślinnym charakterze. W tympanonie widnieje postać św. Antoniego. Ukazany w ekspresyjnej dynamicznej pozie w szerokim przyklęku, trzyma w rękach Dzieciatko Jezus. Trzon wieży, powyżej portalu gładki, przepruty został w górnej partii trójką niewielkich, prostokątnych okienek, a powyżej nich – siedmioma wąskimi otworami dzwonnymi, zamkniętymi łukiem dwuspadowym. Trzy środkowe spośród otworów są wyższe od bocznych i przechodzą w partię zwieńczenia. Boczne elewacje kościoła przeprute są wąskimi otworami okiennymi, o zamknięciu w kształcie łuku dwuspadowego. Bezokienna elewacja apsydy rozczłonkowana została narożnymi występami. Na cokole wschodniej elewacji kościoła zachował się napis: „DIEDRICH SUHR ARCH. SCHLAWE/ A.D. 1926”.

Elementy rzeźbiarskie zdobią również elewacje plebanii. Nad wejściem do tej części zespołu, zamkniętym łukiem ostrym o podobnym kształcie jak główny portal kościoła, umieszczono figurę Madonny na lwie, stylizowaną na rzeźbę gotycką, a w elewacji ogrodowej – nadproża otworów ozdobiono dekoracją ornamentalną. Na uwagę zasługuje rozwiązanie elewacji plebanii od strony kościoła, gdzie znajduje się rodzaj krużganka o trzech ostrołukowych arkadach.       

Wnętrze nawy nakryte zostało belkowym stropem zdobionym ornamentalną geometryczną polichromią. Strop ten wsparty jest na dwóch szerokich ostrołukowych arkadach, z których jedna otwiera się na prezbiterium, druga – na wnętrze masywu wieżowego, mieszczącego również drewnianą emporę muzyczną.   

Wśród elementów wyposażenia kościoła na uwagę zasługuje ołtarz główny wykonany przez Josefa Schnitzera z Frankfurtu nad Odrą. Wzorowany na późnogotyckich tryptykach, składa się z płaskorzeźbionych scen z życia Matki Boskiej. W podobnym stylu wykonana została grupa Ukrzyżowania na belce tęczowej oraz rzeźba Madonny z Dzieciątkiem. Witraże z wizerunkami świętych są dziełem pracowni Carla Buscha z Berlina-Südende. W oknach nawy przedstawiono wizerunki św. Barbary, św. Piotra Kanizjusza, św. Elżbiety Turyńskiej, św. Ottona z Bambergu (po stronie wschodniej), św. Franciszka z Asyżu, św. Jadwigi Śląskiej, oraz św. Jana Bożego, św. Teresy od dzieciątka Jezus (po stronie zachodniej), w oknach kaplicy chrzcielnej – wizerunki Matki Boskiej Immaculaty oraz Chrystusa Króla.  

Obiekt dostępny jest po zgłoszeniu do księdza proboszcza.

Oprac. Maciej Słomiński OT NID Szczecin, 15-01-2018 r.