Po odbudowie, renowacji i pomimo zmiany pierwotnej funkcji budynek nadal zachowuje  duże wartości zabytkowe i krajobrazowe.

Historia

Stryszawa jest wsią położoną w Beskidzie Makowskim koło Suchej Beskidzkiej. Założona została w 2. poł. XV w. przez rodzinę Słupskich, a pierwszymi osadnikami na jej terenie byli pasterze wołoscy przybyli z Półwyspu Bałkańskiego. Miejscowość była ważnym ośrodkiem tego pasterstwa i jednocześnie siedzibą wojewody wałaskiego. Od 1610 r. wieś wchodziła w skład olbrzymiego latyfundium gospodarczego tzw. państwa suskiego, należącego najpierw do Komorowskich, od 1665 r.  do Wielopolskich, od 1843 r. do Branickich, a w latach 1914 do 1939 r. do Tarnowskich. W XIX w. rozwijało się w Stryszawie hutnictwo oraz masowo produkowano z drewna przedmioty użytkowe i zabawki. W swoich dobrach właściciele „państwa suskiego” posiadali rozległe tereny na których prowadzili racjonalną gospodarkę leśną. Zarząd dóbr leśnych miał swoją siedzibę w Suchej, ale w1870 r. w Stryszawie wzniósł  jeden z budynków administracyjnych. Obiekt pełnił swoją funkcję jeszcze w latach 90. XX w. dla Nadleśnictwa Sucha Beskidzka. W 2008 r. nieużytkowany i niszczejący od kilkunastu lat zabytek, Nadleśnictwo przekazało gminie Stryszawa z przeznaczeniem na lokalną placówkę kultury. W 2010 r. przeprowadzono generalny remont obiektu, a wnętrze przystosowano  do nowej funkcji. Prace prowadzone były pod nadzorem służb konserwatorskich, co zagwarantowało zachowanie unikatowych wartości zabytkowych obiektu. W czerwcu 2011 r. w budynku otwarto Gminny Ośrodek Kultury, punkt informacji turystycznej oraz Beskidzkie Centrum Zabawki Drewnianej ze stałą ekspozycją muzealną i ośrodkiem dokumentacyjnym. Stryszawa jest ważnym ośrodkiem zabawkarstwa w Polsce, a wykonane w okolicach Suchej zabawki drewniane od dawna są eksponowane na wystawach sztuki ludowej w kraju i za granicą. Remont budynku był możliwy dzięki pozyskaniu  środków finansowych z Unii Europejskiej i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach programu „Chronimy dziedzictwo kulturowe członków Euroregionu Beskidy - gmin Gbel’any i Stryszawa”. W tym celu gmina Stryszawa nawiązała współpracę ze słowacką wsią Gbel’any, w której zaplanowano zorganizowanie podobnego ośrodka.

Opis

Budynek usytuowany został na wyniesieniu terenu, w środkowej części wsi, w pobliżu kościoła par. pw. św. Anny. Obiekt jest murowany z cegły, potynkowany, posadowiony na wysokim cokole niwelującym znaczne nierówności terenu, frontem skierowany na północ, parterowy z poddaszem użytkowym, z pozornymi ryzalitami w osiach środkowych elewacji wzdłużnych, nakryty dachami dwuspadowymi z blachy. Zbudowany został na planie wydłużonego prostokąta, wnętrze jest dwutraktowe. Do środkowej części ośmioosiowej fasady dostawiony jest posadowiony na wysokim, kamiennym podmurowaniu drewniany ganek nakryty dachem siodłowym, przeszklony wielokwaterowo, z elementami ozdobionymi laubzegowaną dekoracją. Podobny, lecz skromniejszy ganek znajduje się przy ścianie wschodniej. Elewacje o podziałach ramowych ożywione są rytmicznie rozmieszczonymi otworami okiennymi z nadokiennikami w kształcie łuków odcinkowych. Kondygnacja poddasza oddzielona została od parteru profilowanym uskokowo gzymsem obiegającym. W strefie poddasza znajdują się symetrycznie rozmieszczone okna lub blendy okienne, w szczytach ryzalitów ujęte pilastrami i flankowane ślepymi oculusami. W pobliżu obiektu znajduje się  drewniany budynek gospodarczy z k. XIX lub 1 ćw. XX w. W otoczeniu obu budynków zachowały się pojedyncze okazy starodrzewu liściastego, zapewne pozostałości dawnego parku.

Zabytek dostępny. Wnętrze można zobaczyć w godzinach pracy Gminnego Ośrodka Kultury.

oprac. Tadeusz Śledzikowski, OT NID w Krakowie, 21-11-2015  r.