Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół parafialny pw. św. Wojciecha - Zabytek.pl

kościół parafialny pw. św. Wojciecha


kościół 1520 r. Stary Wiśnicz

Adres
Stary Wiśnicz, 213

Lokalizacja
woj. małopolskie, pow. bocheński, gm. Nowy Wiśnicz - obszar wiejski

Murowany kościół parafialny pw.św.Wojciecha powstał na miejscu drewnianego w 1520.

Korpus kościoła jest prostokątny z niewyodrębnionym prezbiterium i wieżą od zachodu. Na zewnątrz znajdują się szkarpy, a na szczycie fasady fryzy ceglane. Wieża jest nakryta hełmem ostrosłupowym. Kaplice są dekorowane freskami z XVIII w.; w ołtarzu głównym znajduje się obraz Matki Boskiej malowany przez Jana Matejkę. Wyposażenie jest renesansowe i barokowe.

Historia

Kościół św. Wojciecha wybudowano po 1520 z fundacji Piotra Kmity V, w miejscu wcześniej istniejącej, drewnianej świątyni pw. św. Katarzyny; parafię wiśnicką odnotowano w spisach świętopietrza z 1325. Pleban - prócz dziesięcin z okolicznych wsi i folwarków, miał własną rolę, karczmę i stawy rybne (poniżej kościoła). Pierwsza wzmianka o kościele pochodzi z 1360. Jego patronami byli Kmitowie z Wiśnicza. W 1539 parafia wiśnicka została podniesiona do rangi prepozytury, do której włączono parafie w Łapczycy, Brzeźnicy i Chronowie. Dzisiejsza świątynia została konsekrowana 30 IX 1545. Okres świetności trwał do XVII w., erygowano parafię w Nowym Wiśniczu. Parafia starowiśnicka zeszła na drugi plan. Lubomirscy skupili uwagę na farze i kościele klasztornym w Nowym Wiśniczu. Bogate wyposażenie kościoła (szaty, księgi i paramenty liturgiczne) padło ofiarą złodziei w 1759. Pierwszy na architekturę i wyposażenie kościoła zwrócił uwagę Władysław Łuszczkiewicz w 1896. Zachowana bez większych zmian budowla była restaurowana m.in. w 1906.

Opis

Świątynia orientowana, jednonawowa, opięta szkarpami. Od zachodu kwadratowa wieża, od północy - piętrowa zakrystia, nad którą znajdował się skarbiec i biblioteka (prowadzą do nich schody, którymi można dostać się też na drewnianą ambonę z końca XVII wieku). Wnętrze jest nietypowe - jedna prostokątna sala z niewyodrębnionym prezbiterium, po której bokach umieszczono dwie kaplice z emporami na piętrze (dla fundatora świątyni i jego rodziny). W nich rzadko spotykane loże kolatorskie. Jedna z hipoteza zakłada, że układ ten nawiązuje do późnogotyckiej sali audiencyjnej na praskich Hradczanach. Nawa przykryta sklepieniem kolebkowym z siecią żeber gotyckich. W XVI wieku kościół był jednym z najlepiej wyposażonych w regionie: 7 bogato zdobionych ołtarzy, wielka liczba paramentów, księgozbiór liturgiczny.

Barokowy ołtarz główny z XVII w. z obrazem przedstawiającym adorację Matki Bożej przez Św. Annę i Św. Wojciecha (autorstwa Jana Matejki i Floriana Cynka, 1890). Po obu jego stronach barokowe obrazy śś. Katarzyny i Wojciecha z XVIII w. Przy ołtarzu rzeźbiona w kamieniu chrzcielnica z XVII w. i renesansowe tabernakulum ścienne z 1544 (z inicjałami fundatora Piotra Kmity V). Część obiektów została stąd przeniesiona ze względów bezpieczeństwa (m.in. późnogotycki krucyfiks do Muzeum Narodowego w Krakowie). Polichromia świątyni pochodzi z różnych okresów (od 1543 do XX w.). Dwa z 1924 i trzeci, z 1978, zawieszone są na wieży. Najstarszy, spiżowy, z 1545, jest fundacją Piotra Kmity (ozdobiony herbem Szreniawa Piotra Kmity z inicjałami PK, herbem Łodzia z inicjałami ADG, herbem Herburt z inicjałami BGE; dwa ostatnie to herby i monogramy kolejnych żon Kmity). Kiedy pękł został wbudowany w otaczający kościół mur. Murowana kapliczka św. Anny (przy kościele działało bractwo św. Anny Samotrzeć) - typu domkowego, na planie prostokąta, murowana z cegły, z kamienną podmurówką. Kryta jest dachem dwuspadowym zwieńczonym metalowym krzyżem. Pod dachem ozdobny, profilowany fryz pomalowany na biało. Wejście do kaplicy zamknięte półkoliście, po bokach również półkoliście zamknięte okna.

W sąsiedztwie mieściła się szkoła parafialna oraz przytułek dla ubogich.

Obiekt dostępny. 

Oprac. Roman Marcinek, OT NID w Krakowie, 14 III 2016 r.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: gotycki

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_12_BK.197668, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_12_BK.361620