Jest to jedna z pierwszych wolnostojących kaplic kopułowych. Była odnowiona w latach 1666, 1838, 1859, oraz ostatnio w latach 2009–2010 przez obecnych właścicieli. Podczas tej konserwacji odkryto oryginalny wystrój malarski kaplicy oraz przebadano kryptę.

Historia

Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1286 r. kiedy to książę Leszek Czarny przekazał ją w dziedziczne posiadanie kasztelanowi krakowskiemu Sułkowi z Niedźwiedzia herbu Stary Koń. W 1440 r. Władysław Warneńczyk na prośbę

Katarzyny z Melsztyna, wdowie po Mikołaju Białusze, przenosi jej wsie, w tym Karniowice, na prawo magdeburskie. W XV wieku Karniowice należały do dwóch właścicieli. Wiadomo, że w 1470 r. jedna część wsi była własnością kustosza kolegiaty św. Idziego w Krakowie. Druga część wsi w 1469 r. należała do Dobiesława Kmity z Wiśnicza, kasztelana lubelskiego. Pierwszym właścicielem całości wsi został Jerzy Pipan, doktor medycyny i prawa, rajca krakowski. Część wsi otrzymał on od swojego stryja Aleksandra a „Cerazynów”- drugą część wsi kupił w 1615 r. od swojego pacjenta, Stanisława Lubomirskiego. W 1624 r. ufundował kaplicę (oraz prawdopodobnie dwór), która 12 maja zostaje poświęcona przez biskupa krakowskiego Marcina Szyszkowskiegio. Późniejszym właścicielem (od ok 1665 r.) Karniowic był ks. Stanisław Wojeński z Brzezia, który w 1666 r. odnowił kaplicę i umieścił na niej kilka tablic, m. in. Złożenie w kaplicy relikwii św. Męczenników Andrzeja i Grzegorza 18.XI.1665. Niemal cały XVIII w. Karniowice w posiadaniu Dembińskich. W 1783 r. przechodzą na własność Joachima Morsztyna, który w 1807 r. darowuje majątek swojej wnuczce Emilii Ossolińskiej. Później jak podaje Tygodnik Ilustrowany nr 24 z 1860 roku: Karniowice w r. 1816 przez Barbarę Meciszewską od Ossolińskich nabyte, przeszły po jej śmierci 1835 r. prawem sukcessyi na jej starszą córkę Emilię Bartynowską, żonę podówczas Maksymiliana Bartynowskiego, urzędnika w sądzie apellacyjnym wolnego miasta Krakowa, gorliwego miłośnika pamiątek polskich. On też kaplicę staraniem i kosztem swoim, za pozwoleniem władzy duchownej, odnowił, poświęcenie i odprawianie w niej mszy św. wyjednał, dwoma ołtarzykami po bokach przyozdobił i na wieczną pamięć tej uroczystości, r. 1838 odprawionej, opis tej ceremonii na tablicy marmurowej, polskiemi słotemi literami ryty, w murze wewnątrz kaplicy obok drzwi umieścił. Po śmierci jego d. 11 września 1839 r. przypadłej, Karniowice przez różne przechodziły ręce. Kolejnym właścicielem Karniowic został Stanisław z Mieroszewic Mieroszewski, były marszałek powiatu krakowskiego i poseł do rady państwa. Zastał on w kaplicy skład siana, a mszy św. już od kilkunastu lat nie odprawiano. Odnowił kaplicę, wewnątrz postawił posągi ewangelistów i nowy obraz Matki Boskiej Częstochowskiej. W 1860 r. uzyskał pozwolenie na odprawianie tam mszy św. W 1878 r. hrabia Sobiesław Mieroszewski postarał się o odnowienie odpustu, który corocznie odbywał się w dniu 18 listopada. Do 1944 r. obiekt podobnie jak dwór należał do rodziny Skrzyńskich. Po znacjonalizowaniu dwór oddano w użytkowanie PGR-owi, potem Państwowemu Ośrodkowi Postępu rolniczego, został szybko opuszczony i powoli niszczał. Kaplicę zamknięto na głucho, dopietro w r. 1972 zostałą w czynie społecznym odmalowana wewnątrz i na zewnątrz.

W latach 80 przeprowadzono prace remontowe ale dotyczyłu one głównie dworu.

Opuszczoną pod koniec lat 80 nieruchomością opiekował się na co dzień jedynie stróż ze spółdzielni mieszkaniowej w Karniowicach. W 1992 roku założenie przejęła Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa. W 1997 r. posiadłość została zakupiona przez prywatnego właściciela i rozpoczął się jej systematyczny remont. W pierwszej kolejności zajęto się dworem jednakże gdy przyszedł czas na kaplicę to prace przeprowadzono na tyle starannie, że w 2011 r. została ona Laureatem organizowanego corocznie przez Ministerstwo Kultury konkursu „Zabytek Zadbany”

Opis

Kaplica w Karniowicach na terenie tamtejszego zespołu dworskiego położona jest po prawej (południowej) stronie drogi prowadzącej z Liszek do Krakowa, na niewielkim wzniesieniu na skarpie Wisły. Usytuowana na skraju parku, nieopodal dworu, na północny - wschód od niego. Kaplica na oryginalnym planie sześcioboku. Oświetlona trzema kolistymi oknami omieszczonymi w rozglifionych okulusach i nakryta dzwonowatą sześcioboczną kopułą. Od tyłu podparta dodatkowo skarpą. Wnętrza pozbawione dekoracji rzeźbiarskiej ożywione jedynie 30cm wnękami. Najwyższe w ścianach przyołtarzowych (5,15m) obejmujące okna, niższe (3,70m) przy ścianach sąsiadujących z ścianą wejściową, najniższa za to rozglifiona i głębsza nad wejściem. Okna są usytuowane w ścianie wejściowej oraz ścianach przylegających do ściany ołtarzowej. Ołtarz umieszczony na wprost na wejścia. Ściany zwieńczone pełnym belkowaniem, z architrawem w postaci wypukłego wałka, płaskim fryzem i profilowanym gzymsem. Latarnia także sześcioboczna, przeszklona, zamknięta od góry płaskim drewnianym stropem. Bogactwo dekoracji malarskiej kontrastowało ze skromnością bryły kaplicy. Polichromie jak i kryptę wykonaną metodą drążenia (z zachowanym ciałem i trumną Maksymiliana Bartynowskiego) odkryto dopiero podczas ostatnich prac (2009-2010)

Kaplica murowana z cegły, tynkowana z kamiennymi profilowanymi obramieniami okiennymi.

Całość założenia ogrodzona siatką - dostępna (widoczna) od zewnątrz.

Oprac. Grzegorz Młynarczyk, OT NID w Krakowie 04.2020 r.