Historia

Zamek został wzniesiony na przeł. XIII i XIV w., na miejscu grodu, a jego mury obwodowe połączono z systemem fortyfikacji miejskiej. Od strony miasta był otoczony suchą fosą, a od pd. zabezpieczony był stromą skarpą. Główny budynek mieszkalny znajdował się po wsch. stronie owalnego dziedzińca i był to murowany z kamienia i cegły, piętrowy obiekt. W trakcie wojny między Brandenburgią a królem węgierskim Maciejem Korwinem, w latach1476-1481 w zamku swoją siedzibę miał Jan II Żagański. Na początku XVI w. został wzmocniony półkolistą basteją dostawioną od pd. oraz powiększony o nową bramę wjazdową od strony zwodzonego mostu na fosie. Po zniszczeniach podczas oblężenia Szwedów w 1642 r. został odbudowany, a w 1672 r. ponownie zniszczony. Po tym jak długo pozostawał w stanie ruiny, urządzono w nim browar. W latach 1745-1747 budowlę adaptowano na zbór ewangelicki – zachowano obwód murów, a ściany wewnętrzne wyburzono. Basteję wykorzystano jako zakrystię, natomiast fosę zlikwidowano. W roku 1750 na terenie dawnego podzamcza wybudowano pastorówkę. W latach 1821-1822 dobudowano klasycystyczną fasadę wieżową od strony miasta. Pod koniec XIX w. przeprowadzono renowację. Po 1945 roku uszkodzony obiekt popadł w ruinę. W roku 1970 rozebrano dach, hełm wieży i górną warstwę muru ze względu na zagrożenie bezpieczeństwa wokół budynku.

Opis

Kościół położony jest na pd.-wsch. obrzeżu starego miasta, na skarpie opadającej ku zasypanej odnodze rzeki Szprotawy. Od pn. sąsiaduje z Pl. Ewangelickim, powstałym na ternie podzamcza i dawnej fosy. Pozostałość po piastowskiej warowni stanowią kamienno-ceglane mury obwodowe o grubości 2,5 m oraz basteja. Fasada wieżowa z przedsionkiem jest klasycystyczna. Obiekt murowany z kamienia i cegły, na planie nieregularnej elipsy, dwukondygnacyjny, z przylegającą od pd. kamienno-ceglaną basteją, zamkniętą półkoliście oraz czworoboczną wieżą, przechodzącą w trzeciej kondygnacji w ośmioboczną od pn., mieszczącą wejście główne, ujętą po bokach piętrowymi przedsionkami wejść bocznych. Elewacje przeprute dużymi, półkoliście zamkniętymi otworami okiennymi. Partia fasady artykułowana bogatym detalem architektonicznym w formie pilastrów i kolumn, kanelowanych i gładkich, opinających narożniki i flankujących otwory, fryzu tryglifowo-metopowego, ząbkowego, gzymsów korodnowych i wieńczącego, trójkątnego tympanonu nad wejściem głównym i oknem wieży na ostatnim piętrze. Wnętrze jednoprzestrzenne, z sześcioma murowanymi filarami, które stanowiły element konstrukcji nośnej dla trzykondygnacyjnych empor obiegających wnętrze od pn. i pd.

Dostęp do zabytku ograniczony. Obiekt dostępny z zewnątrz.

oprac. Marta Kłaczkowska, OT NID w Zielonej Górze, 15-12-2017 r.