Zachowana w bardzo dobrym stanie jest interesującym przykładem architektury z końca XIX w., łączącej formy historyczne ze swobodnie komponowaną bryłą. Stanowi świadectwo rozwoju techniki pożarniczej.

Historia

W 1858 r. kupcy szczecińscy powołali regularną straż pożarną dla ochrony położonych na Łasztowni składów z towarami. Wkrótce potem wzniesiono tu pierwszą strażnicę. W 1864 r. zorganizowano straż pożarną dla miasta i oddano do użytku strażnicę I przy ul. Grodzkiej. W 1896 r. władze miasta podjęły decyzję o budowie nowej strażnicy II na Łasztowni, zlokalizowanej nad Parnicą, w pobliżu Portu Wolnocłowego. 19 września 1896 r. Deputacja Budownictwa Nadziemnego (Hochbau-Deputation) szczecińskiego Magistratu wystąpiła do Policji Budowlanej z wnioskiem o pozwolenie na budowę. Pozwolenie to wydano 29 września 1896 r. 17 marca 1897 r. odebrano fundamenty budynków, a 21 września tegoż roku – ich stan surowy. Równolegle przystąpiono do budowy zakładu oczyszczania ulic (Strassenreinigungs-Depot) zlokalizowanego bezpośrednio na wschód od terenu straży pożarnej i tworzącego z nią wspólny zespół. 11 sierpnia 1897 r. wydano pozwolenie na budowę tego zakładu, 2 października dokonano odbioru jego stanu surowego, a 26 stycznia 1898 r. – odbioru końcowego. 23 lipca 1898 r. zgłoszone zostały do odbioru końcowego budynki straży pożarnej, jednak konieczność usunięcia usterek sprawiła, że odbioru tego dokonano dopiero 18 listopada 1898 r.

Zespół zabudowań straży pożarnej wzniesiony w neoromańskiej stylistyce według projektu nieznanego dziś architekta utworzyły przede wszystkim dwa duże obiekty – położony od zachodu budynek bramny z wieżą obserwacyjną oraz budynek główny, zamykający dziedziniec wewnętrzny od strony wschodniej. W przyziemiu budynku bramnego zlokalizowano wjazd na dziedziniec, po jego bokach wozownie, zaś w niewielkim skrzydle bocznym – na parterze kuźnię, a na piętrze warsztaty. W wieży znalazła się wspinialnia oraz punkt obserwacyjny, a w części bocznej, od strony północnej warsztaty – mechaniczny na pierwszym, szewski na drugim i krawiecki na trzecim piętrze. W budynku głównym na parterze w przedniej części znalazła się główna wozownia, zaś w o wiele węższej, parterowej części tylnej – skomunikowana z nią stajnia. Po bokach rozmieszczono m.in. wartownię (przy klatce schodowej, od ul. Bytomskiej), pomieszczenia pomocnicze oraz pokój dla woźnicy (w narożniku południowo-wschodnim). Na pierwszym piętrze zlokalizowano pomieszczenia dla strażaków – sypialnie, umywalnie, natryski, sale pobytu dziennego, kuchnię, a także wartownię i biuro. Drugie i trzecie piętro, rozwiązane w układzie dwu- i półtraktowym przeznaczono na mieszkania. W części założenia określanej jako zakład oczyszczania ulic zbudowano szambo oraz dwa niewielkie budyneczki – jeden z nich, od bulwaru przeznaczono na pomieszczenia dla personelu, drugi, od ul. Bytomskiej – na stajnie dla chorych koni.

W 1914 r. zbudowano garaż na samochody, zlokalizowany od podwórza, w narożniku pomiędzy korpusem budynku głównego, a jego skrzydłem bocznym.  W 1928 r. dawne stajnie dla chorych koni od ul. Bytomskiej przerobiono na garaże, które już w 1930 r. przedłużono o jeden dodatkowy boks. W 1938 r. do bocznego skrzydła budynku zachodniego dostawiono szopę na rowery – obecną portiernię.  

W 1945 r. zespół strażnicy została przejęty przez Radziecką Wojskową Straż Pożarną chroniącą rejon Łasztowni zajmowanej przez Armię ZSRR.  15 grudnia 1947 r. przekazany został stronie polskiej. Od tego czasu użytkowany jest przez Portową Służbę Ratowniczą.

Opis

Zespół strażnicy Straży Pożarnej usytuowany jest w prawobrzeżnej dzielnicy Szczecina zwanej Łasztownią, na północnym brzegu Parnicy, pomiędzy ul. Bytomską od północy, bulwarem Śląskim od południa i wschodu oraz ulicą Energetyków od zachodu. Ta ostatnia arteria prowadząc po nasypie ku przerzuconemu nad Parnicą mostowi Portowemu, przesłania częściowo widok na budynki zespołu. Kompleks zabudowań strażnicy składa się z kilku budynków. Dwa największe, z których jeden – z wieżą obserwacyjną – wznosi się przy zachodniej granicy terenu, druki – najobszerniejszy – położony jest w jego centralnej części, rozciągnięte są pomiędzy bulwarem i ulicą Bytomską, wychodząc w ich kierunku bocznymi elewacjami i zamykając od zachodu i wschodu wewnętrzny dziedziniec. Bezpośrednio przy ul. Bytomskiej zlokalizowane są garaże przylegające od wschodu do budynku środkowego. Bezpośrednio na wschód od niego, od strony bulwaru położona jest dawna kuźnia. Pomiędzy garażami a kuźnią rozciąga się bunkier zamykający od wschodu drugi gospodarczy dziedziniec. Wschodnią część terenu zajmuje okolony drzewami plac ćwiczeń ze ścianą wspinalną po północnej stronie.     

Zespół utrzymany w formach neoromańskich. Budynki murowane, o elewacjach oblicowanych czerwoną cegłą klinkierową z wydzielonym cokołem oblicowanym ciosami granitowymi i dachach krytych dachówką karpiówką, a nad mniejszymi parterowymi budynkami – papą. Stropy masywne, na ogół odcinkowe, schody betonowe, na konstrukcji z belek żelaznych. Bryła i elewacje budynków na ogół asymetryczne, swobodnie komponowane, otwory okienne i drzwiowe zamknięte łukiem pełnym.

Budynek zachodni, niegdyś mieszczący główny wjazd na teren strażnicy, złożony z kilku członów – masywu wieżowego od południa, korpusu głównego od zachodu, krótkiego skrzydła przylegającego do korpusu od wschodu od strony ul. Bytomskiej, wartowni stanowiącej przedłużenie skrzydła bocznego, a także niewielkiego garażu usytuowanego od strony dziedzińca w narożniku pomiędzy korpusem głównym i skrzydłem bocznym.

Bryła silnie zróżnicowana pod względem wysokości. Masyw wieżowy wyraźnie wyodrębniony, trzypiętrowy, nakryty dachem trójspadowym, z wieżą obserwacyjną o ostrosłupowym hełmie, wyrastającą z narożnika południowo-zachodniego. Po wschodniej stronie wieży, na poziomie trzeciego piętra usytuowany taras. Korpus oraz skrzydło budynku nakryte dachami trójspadowymi.

Od strony podwórza usytuowane zamknięte łukiem pełnym wejście do wieży, a nad nim – balkon na masywnych kamiennych wspornikach. Ściany przy narożniku poniżej tarasu przywieżowego oraz w najwyższej kondygnacji wieży przeprute półkoliście zamkniętymi otworami. Lico elewacji wieży ożywione tynkowanymi trójlistnymi blendami. Elewacje głównej części masywu wieżowego zwieńczone fryzem złożonym z ciemnych rombów na białym tle. W przyziemiu budynku położone wjazdy do garaży. Nad jednym z nich, niegdyś prowadzącym do bramy, widoczny zamurowany łuk dawnego przejazdu. Drugi, zewnętrzny otwór przejazdu, obecnie zamurowany czytelny w zachodniej elewacji budynku. Wewnątrz m.in. garaże oraz aparatownia.

Budynek główny założony na rzucie trapezu o dwóch kątach prostych od strony południowej i nieco ukośnie usytuowanej północnej ścianie bocznej. Podpiwniczony, w swej głównej części trzypiętrowy, od strony północnej częściowo dwupiętrowy. Wąska i niska część wschodnia, mieszcząca niegdyś stajnię – parterowa z poddaszem, od południa zamknięta rodzajem dwupiętrowego ryzalitu. Część główna nakryta dużym dachem trójspadowym ze szczytem od strony północnej oraz wychodzącej na południe bocznej połaci łączącej się z mniejszymi dachami nad pozornymi ryzalitami obu dłuższych elewacji. Od północy osobne dachy nad trójbocznie zamkniętą klatką schodową i niższymi od niej narożnymi partiami budynku. Od strony wschodniej, nad dawną stajnią dach pulpitowy, nad narożnym ryzalitem – dach trójspadowy.

W elewacji zachodniej usytuowane wjazdy do garaży, we wschodniej ścianie dawnej stajni widoczne półkoliście zamknięte otwory dawnych wrót i okien. Południowa część budynku wyodrębniona z każdej strony pozornymi ryzalitami zwieńczonymi trójkątnymi szczytami. Obie dłuższe elewacje zwieńczone fryzem arkadkowym, elewacja południowa  – rzędem arkadowych blend.

Wnętrze budynku na parterze korpusu głównego rozwiązane w układzie dwutraktowym, z obszerną halą garaży w trakcie zachodnim oraz wąskim traktem wschodnim, mieszczącym niegdyś stajnię, a obecnie m.in. warsztaty i magazyny. Po obu stronach wspartej na dwóch rzędach słupów hali garażowej położone dwie dwubiegowe klatki schodowe. Wnętrze I piętra jest wtórnie podzielone, wyższe kondygnacje zachowały układ dwu- i półtraktowy.

Budynki portierni i garaży od ul. Bytomskiej oraz budynek po południowej stronie mniejszego dziedzińca gospodarczego – parterowe, nakryte niskimi dachami.

Obiekt dostępny z zewnątrz.

Opr. Maciej Słomiński, OT NID Szczecin, 20-10-2018 r.