Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

zespół dworsko-parkowy - Zabytek.pl

zespół dworsko-parkowy


dwór pocz. XIX w. Rajkowo

Adres
Rajkowo, 12

Lokalizacja
woj. zachodniopomorskie, pow. policki, gm. Kołbaskowo

Początki majątku w Rajkowie (niem.Klein-Reinkendorf Gut) sięgają średniowiecza i są związana z pobliską wsią Warzymice (niem.

Klein-Reinkendorf).

Grunty, na których znajduje się założenie w XIII wieku stanowiły lenno kościoła św. Jakuba w Szczecinie, pierwsza wzmianka pojawiła się w 1220 roku w dokumencie dotyczącym domeny kościoła.

W 1243 roku dziesięcinę z czterech łanów należących do wsi pobierał klasztor cysterek ze Szczecina.

W 1333 roku wieś Warzymice wraz z opisywanymi gruntami zostały przekazane przez księcia pomorskiego Ottona I Fundacji Mariackiej w Szczecinie.

Na podstawie umowy z 22 maja 1841 roku z majątku Klein-Reinkendorf czyli wsi Warzymice należących do Kapituły Mariackiej w Szczecinie, zostały wydzielone grunty z polami uprawnymi oraz łąkami Dambruch koło Siadła Dolnego, całość o powierzchni 52 morg i 145 prętów (około 30h). Za cenę 600 talarów zakupił je na własność alodialną Martin Wilhelm Schroeder. Na terenie od tego czasu nazywanego Klein-Reinkendorf Gut wybudowano dwór, po jego wschodniej stronie założono mały park krajobrazowy o cechach romantycznych, ze stawem w centralnej części. Po południowej stronie parku powstał warzywnik.

Po zachodniej stronie dworu powstały zabudowania folwarczne, a północno-zachodniej stronie dworu wybudowano oficynę dworską (dzisiaj Rajkowo 13). Przy głównej drodze powstała również kolonia mieszkalna. W 1867 roku majątek zamieszkiwało 36 osób, a w 1871 roku było już 46 mieszkańców, w tym czasie właścicielem był Teodor Germershausen, właściciel pobliskiego folwarku Scheune - Gumieńce.

W 1879 roku na krótki okres właścicielem zostaje F. Wegner, w 1884 roku majątek jest znów w posiadaniu Teodora Germershausena.

1890 roku właścicielem zostaje niejaki O. Heyer. za jego czasów folwark przeżywa rozkwit. Przebudowano budynki folwarczne lub postawiono na ich miejscu nowe, w których skład wchodziły obora, budynek inwentarski z chlewnią, stajnia. W tym okresie w majątku zaczęła funkcjonować mleczarnia. Budynki istnieją częściowo do dzisiaj.  

Wybudowane zostały również nowe czworaki - zabudowania dla pracowników (dzisiejsze budynki o adresach Rajkowo 2-3-4) W 1892 roku do inwentarza liczono: bydło w ilości 22 sztuki, kilkanaście koni oraz trzodę chlewną. Gospodarowano również na 134 ha pól uprawnych.

Szczyt swojej świetności majątek osiąga po 1905 roku, kiedy to właścicielem zostaje Friedrich Keunecke. W 1905 roku Ilość hodowanego bydła wzrosła do 50 sztuk, a trzody chlewnej do 170 sztuk.

W latach 1905-1907 największej modernizacji poddana została część reprezentatywna, w miejscu dworu, został wybudowany pałac prezentujący cechy budowli eklektycznej z elementami neobaroku oraz modernizmu, o zwartej dwukondygnacyjnej bryle nakrytej mansardowym dachem. Autorem projektu był pochodzący z Löcknitz architekt C.A. Schmidt, autor projektów między innymi Willi Grünebergów ze Zdrojów czy fabryki Alby w Mierzynie. W okresie budowy pałacu przebudowane zostało również założenie parkowe. Do pierwotnej zadrzewionej części przyłączono warzywnik znajdujący po południowej stronie oraz rozbudowano park na północ. Przed elewacją frontową pałacu w łuku drogi dojazdowej założono gazon z rabatami kwiatów.  Na włączonych do parku terenach nasadzono platany, dęby, wiązy, lipy, klony głogi i drzewa iglaste.

W 1928 roku po połączeniu majątku z pobliskim folwarkiem Gülkow (dzisiaj nieistniejaca osada Gołkowo) całość gospodarowanych pól wynosiła 311 ha. Oprócz wcześniejszej hodowli bydła i trzody chlewnej zaczęto hodować owce oraz uprawiać buraki cukrowe na potrzeby pobliskiej cukrowni (dzisiaj osiedle “Nowa Cukrownia”). 1938 roku inwentarz obejmował 90 sztuk bydła, 200 sztuk świń, owce, kilkanaście koni. Friedrich Keunecke prawnie pozostawał właścicielem do 1945 roku.

Po II wojnie światowej, majątek został upaństwowiony, na terenie założenia zaczął funkcjonować PGR. W budynku pałacu umieszczono biura oraz mieszkania. Folwark rozbudowano o nowe budynki: dwie obory po zachodniej stronie folwarku, nowe magazyny wzdłuż głównej drogi Gumieńce-Ostoja, w miejscu mleczarni wybudowano nowy budynek warsztatu z garażami. W 1959 roku założenie pałacowo-folwarczne zostało przekazane Wyższej Szkole Rolniczej (później Akademia Rolnicza), która przyłączyła obiekty do Rolniczego Zakładu Doświadczalnego w Ostoi, który był nastawiony głównie na produkcję owoców. W budynku pałacu urządzono biura oraz bursę dla studentów odbywających praktykę.

Po zmianie ustrojowej zabudowania folwarczne zostały wydzierżawione różnym firmom, sam pałac został wydzierżawiony na mieszkania. W 2009 roku po połączeniu Politechniki Szczecińskiej i Akademii Rolniczej, właścicielem została nowo powstała uczelnia Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny, który od tego roku zaczął wyprzedawać zabudowania. Zaniedbany pałac wraz z zarośniętym parkiem został sprzedany prywatnym osobom w 2010 rok, którzy niestety nie podjęli się żadnych rewitalizacji. Prace nad przywróceniem świetności części reprezentatywnej folwarku rozpoczęły się dopiero w 2014 roku, kiedy nowymi właścicielami zostali Państwo Małgorzata i Arkadiusz Śnieżkowie. W latach 2014-2018 pałac oraz park zostały poddane kompleksowym pracom restauratorskimi oraz remontowym pod nadzorem konserwatorskim, jak mówią właściciele “przy spełnieniu najwyższych standardów związanych z ochroną konserwatorską”. Podczas prac przywrócono zewnętrzny wygląd budynku, w którym urządzono hotel oraz luksusowy dom weselno-bankietowy. Niestety do dzisiaj szczęścia nie ma pozostała reszta założenia. Część folwarczna zachowała się częściowo, zaniedbane budynki zajmowane są przez różne firmy. Po 2000 roku wyburzono też część budynków wybudowanych za czasów funkcjonowania PGR. Dawna oficyna służy dalej funkcjom mieszkalnym lecz jej wygląd uległ mocnym przebudowom, tyczy się to również dawnych czworaków stanowiących dzisiaj prywatne domy.      

Oprac. Bartłomiej Hauka Smoliński, 12.2022 r.

Rodzaj: dwór

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_32_ZE.33796, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_32_ZE.32504