Kościół wzniesiony w l. 1469-77 z fundacji biskupa poznańskiego Andrzeja z Bnina. Znacznie przebudowany w XVII i XVIII w.; odrestaurowany po pożarze w 1824 r. Wyposażenie kościoła późnoklasycystyczne. Kościół otoczony jest XVIII-wiecznym murem z barokową bramą z 1795 r.

Historia

Borek Wielkopolski to miasto położone na Wysoczyźnie Kaliskiej, na lewym brzegu rzeczki Pogony, dopływu Obry. Borek powstał z połączenia dwóch miasteczek - Zdzieża, posiadającego prawa miejskie od 1392 roku, oraz Borku, wzmiankowanego jako miasto około 1424 roku. Miasto prywatne, należało m.in. do Wyskotów w XV w., Bnińskich w XV-XVI w., Przyjemskich i Rozdrażewskich w XVII w, potem do Skórzewskich, Sapiechów i Opalińskich. W końcu XVIII w. Borek należał do Nieświastowskich a od 1833 r. do Graevów. Kościół św. Stanisława wzmiankowany był po raz pierwszy w 1440 r. Od 1461 r. był kościołem parafialnym. Pierwotnie drewniany, w latach 1469-1477 zastąpiony murowanym, ufundowanym przez biskupa poznańskiego Andrzeja z Bnina, właściciela miasta. W XVII w. dobudowano kaplicę św. Barbary, w 1792 r. wieżę oraz nową kaplicę na miejscu XVII-wiecznej, zakrystię i kruchtę oraz zrekonstruowano szkarpy uskokowe. Kościół został zniszczony na skutek pożaru w 1824 r. poczym został gruntownie odrestaurowany i przebudowany w latach 1853-1860. Założono wówczas nowy strop i odnowiono wieżę. Poświęcony w 1860 r. przez bpa Leona Przyłuskiego pozostawał kościołem parafialnym do 1869 r. Obecnie jest kościołem filialnym. 

Opis

Kościół farny pw. św. Stanisława Biskupa położony jest na południowo-zachodnim skraju miasta, tuż przy granicy Borku z Karolewem, w sąsiedztwie zespołu pałacowo-parkowego, u zbiegu ulic Powstańców Wielkopolskich i Granicznej. Otoczony jest murem z cmentarzem przykościelnym. Świątynia stoi na kamiennym cokole, jest murowana z cegły, obustronnie otynkowana, z kamienno-ceglanymi przyporami. Założona na rzucie prostokąta zamkniętego trójbocznie, z pięcioboczną zakrystią od wschodu, wieżą na planie prostokąta od zachodu oraz południową kaplicą na planie ośmioboku i prostokątną kruchtą od strony północnej. Bryła rozczłonkowana dwuuskokowymi przyporami. Elewacje urozmaicone detalem architektonicznym w formie pilastrów (zakrystia), lizen (kaplica), opasek okiennych z kluczem. Szczyt wschodni z parami pilastrów flankujących otwór okienny oraz podpierających wygierowane belkowanie z odcinkowym naczółkiem, ujęty wolutowymi spływami, nawiązuje do rozwiązań szczytu kościoła parafialnego na Zdzieżu. Wnętrze salowe nakryte stropem, kaplica nakryta kopułą z latarnią.

W kościele znajduje się murowany ołtarz główny z 1857 roku, późnoklasycystyczny, architektoniczny z dwiema bramkami, za którymi jest wejście do zakrystii. Dwa ołtarze boczne, także późnoklasycystyczne pochodzą z 1860 r. W kaplicy bocznej umieszczono ołtarz późnobarokowy z końca XVIII wieku. 

Cmentarz przykościelny pochodzący z XVII wieku, założony jest na planie nieregularnego wieloboku, ograniczony murem pełnym z główną bramą w części wschodniej. Obsadzony nielicznym starodrzewem wzdłuż ogrodzenia. W pobliżu południowo-zachodniego narożnika cmentarza usytuowany grobowiec Maksymiliana Sośnickiego, wzniesiony po 1863 roku w formie neogotyckiej. Późnobarokowa brama wschodnia z 1795 roku, trójosiowa, w formie łuku triumfalnego, flankowanego niższymi odcinkami muru zwieńczonymi spływami, ograniczonymi słupami z czterospadowymi daszkami, z furtką w części północnej. Główna arkada z dekoracją płycinową, ujętą wysuniętymi, opilastrowananymi elementami, podpiera belkowanie zwieńczone ażurową balustradą z cokolikami pod skrajne obeliski i środkową obręczą z czaszką. 

Budynek plebanii pochodzący z 3 ćw. XIX wieku, usytuowany frontem do ulicy Farnej, poprzedzony jest ogródkiem kwiatowym, ograniczonym kutym ogrodzeniem z murowanymi słupkami zwieńczonymi kulami. Na wschód od plebanii znajduje sie budynek gospodarczy. Plebania wzniesiona na rzucie prostokąta, jednokondygnacyjna, nakryta dachem dwuspadowym o pokryciu z dachówki karpiówki ułożonej w koronkę. Elewacje tynkowane, na kamiennej podmurówce, symetryczne, rozczłonkowane otworami okiennymi z wejściem na osi budynku. Opracowane architektonicznie z detalem w formie profilowanych opasek okiennych, gzymsu podokiennego i koronującego oraz wieńczących otwory gzymsu. Od strony południowej i wschodniej budynek otoczony jest ogrodem. 

Obiekt dostępny w czasie mszy, www.parafianmp.com.pl

Oprac.: Beata Marzęta, OT NID w Poznaniu, 03-11-2017 r.