kościół parafialny pw. św. Katarzyny - Zabytek.pl
Adres
Grylewo
Lokalizacja
woj. wielkopolskie, pow. wągrowiecki, gm. Wągrowiec
Świątynia zaprojektowana przez lokalnego architekta Wiktora Stabrowskiego z Kcyni jest interesującym przykładem neogotyckiej architektury sakralnej obowiązującej w tym czasie na terenie Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Wraz z plebanią i cmentarzem przykościelnym stanowią cenny przykład architektury sakralnej z terenu Wielkopolski.
Historia
Wieś Grylewo wzmiankowana była w 1213 r. jako własność cystersów z Łekna., którzy ufundowali tu pierwszy kościół. W 1747 r. staraniem proboszcza Jana Jaśkowskiego wzniesiono kościół drewniany, który istniał do połowy XIX w. Przy kościele pod koniec XVIII lub na początku XIX w. pobudowano plebanię. Obecny kościół wzniesiony w latach 1861-1864 na miejscu poprzedniego zniszczonego ze starości. Projektantem kościoła był Wiktor Stabrowski z Kcyni, architekt popularny na terenie Pałuk, studiował w Poznaniu, autor kilku pałaców i dworów: w Czeszewie, Stępuchowie, Rozpędku, Siernikach k. Żnina oraz kościoła w Kozielsku. Proboszczem w tym czasie był ks. Antoni Gertych, pomagali mu wikariusze Sobiecki i Antoni Leichert. Fundatorką kościoła była właścicielka dóbr grylewskich hrabina Antonina z Nieżychowskich Grabowska. Prawdopodobnie architekt sporządził kilka projektów a władze zatwierdziły do realizacji skromniejszy. W 1860 r. zapoczątkowano układanie kamiennych fundamentów. W 1861 r. odlano w zakładach Cegielskiego w Poznaniu okna i krzyże do kościoła. Rok później wzniesiono mury i wieżę, pokryto kościół łupkiem. W 1863 r. wykonano sklepienie w prezbiterium i kaplicach oraz strop nad nawą główną. W 1864 r. wstawiono żeliwne okna, wykonano główny ołtarz marmoryzowany, chór, malowidła na stropie, ołtarz boczny, konfesjonał, sprowadzono organy z Wrocławia. W 1865 r. za granicą zamówiono ambonę, chrzcielnicę, ołtarz boczny i ławki oraz wykonano mur wokół kościoła. W 1903 r. ufundowano dzwon za proboszcza Jakuba Sikory. W 1961 miała miejsce konsekracja kościoła. W 1974 r. przeprowadzono remont kapitalny kościoła i ogrodzenia, założono c.o. i piorunochrony, pokryto dach papą, a w 1997 r. naprawiono i pomalowano blaszane pokrycie wieży.
Opis
Grylewo położone jest przy linii kolejowej Wągrowiec-Bydgoszcz, 11 km na północ od Wągrowca, nad jeziorem Grylewskim. Kościół usytuowany jest na pagórku ok. 50 metrów na północ od brzegu jeziora. Teren cmentarza przykościelnego na rzucie dziewięcioboku otoczony jest murem z cegły ceramicznej, którego elementy ażurowe (z ażurem w formie X z ukośnie ułożonych cegieł) oddzielone są słupkami. Kościół obiega droga procesyjna, częściowo wyłożona płytkami chodnikowymi. Od północnego zachodu w ogrodzeniu znajduje się brama z metalowych prętów, wykonana przed 1945 r., za którą znajdują się schody prowadzące na teren kościoła. Od południowego wschodu znajduje się furtka prowadząca do plebanii. Za prezbiterium znajduje się przerwa w murze.
Kościół zbudowany na rzucie wydłużonego prostokąta z czerwonej cegły na fundamencie z ciosów granitowych. Orientowany, jednonawowy, z dwoma prostokątnymi kaplicami przy ścianie północnej i południowej. Od wschodu do nawy przylega prostokątne prezbiterium zamknięte trójbocznie, otoczone obejściem składającym się z loży kolatorskiej i pomieszczenia gospodarczego od północy, wejścia do krypty od wschodu i zakrystii od południa. Od zachodu do nawy przylega wieża na rzucie prostokąta z fryzami arkadowymi, mieszcząca kruchtę oraz klatkę schodową na chór. Ostatnia jej kondygnacja, 8-boczna, nakryta jest wysokim hełmem wieżowym. Na zewnątrz naroża zaznaczone są ośmiobocznymi wieżyczkami. Zwarta, jednokondygnacyjna bryła kościoła składa się z wysokiej nawy, niższego i węższego prezbiterium, otoczonego niższym obejściem. Od frontu centralnie usytuowana pięciokondygnacyjna wieża. Elewacje ceglane, okna zamknięte ostrołukowo z kolorowym oszkleniem. Na wschodniej i zachodniej ścianie świątyni ustawione są białe rzeźby przedstawiające św. Apostołów Piotra i Pawła. We wnętrzu drewniany pułap podwieszony do krokwi. Wyposażenie świątyni w całości utrzymane jest w stylu neogotyckim i pochodzi z czasów budowy kościoła. Kościół posiada ołtarz główny i dwa ołtarze boczne. W jednym z nich znajduje się słynący łaskami obraz Matki Bożej Grylewskiej. Obrazy zostały przywiezione w XIX wieku do Polski z Włoch. Na ścianie zewnętrznej kościoła mieści się epitafium zamęczonego w obozie w Dachau ks. Leona Taczaka (1884-1942), brata pierwszego dowódcy powstania wielkopolskiego.
Obiekt dostępny.
Oprac.: Beata Marzęta, OT NID w Poznaniu,18-12-2017 r.
Bibliografia:
- Anders P., Pałuki, Poznań 1997, s. 34
- Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. V, z. 27, Warszawa 1964, s. 7
- Słownik Krajoznawczy Wielkopolski, Warszawa-Poznań 1992, s. 82
Rodzaj: kościół
Styl architektoniczny: nieznana
Materiał budowy:
ceglane
Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_30_BK.172013, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_30_BK.132948