Park, jako istniejący fragment układu dawnej wsi, stanowi ważny element krajobrazu kulturowego miasta.

Historia

Historia powstania założenia parkowego w Miechowicach sięga 1 poł. XIX w. Proces formowania się i przekształceń układu kompozycyjnego można podzielić na trzy fazy. Faza I trwała do roku 1854 i zawiązana była z początkami kształtowania się zabudowy rezydencjonalnej oraz kompozycji ogrodowych na tym obszarze. W latach 1812-1817 właściciel Miechowic, Ignacy Domes wybudował murowany pałac w stylu klasycystycznym. Prawdopodobnie wówczas powstał także ogród ukształtowany w stylu krajobrazowym, zajmujący powierzchnię ok. 1,8 ha. W latach 1855-1859 istniejący obiekt, częściowo zniszczony w wyniku wichury, został rozbudowany według zmienionego projektu R. Lucae, przy udziale M. A. Nottebohma, w stylu neogotyku angielskiego, nawiązującego do XVI-wiecznego angielskiego gotyku Tudorów.

W fazie II trwającej od ok. 1854 do 1938 r., z inicjatywy hrabiego Thiele-Winclera przystąpiono do powiększania ogrodu. Na obszarze o powierzchni 29,4 ha, pod kierunkiem ogrodnika Gustawa Stolla, ukształtowano park w stylu angielskim. Neogotycka bryła pałacu została malowniczo wpisana w rozległe, krajobrazowe otoczenie. Układ parkowy z tego okresu nosił cechy stylu kaligraficznego, a jego głównym komponentem była roślinność wysoka. W tym czasie posadzono także okazy roślin egzotycznych oraz urządzono ozdobne rabaty dywanowe, usytuowane przy rezydencji. Dodatkowo, we wschodniej części parku znajdowały się dwa stawy z wyspami. Całość utrzymana była w tzw. „wielkiej manierze”. Przypuszcza się, iż wpływ na wygląd ówczesnej kompozycji miała twórczość projektanta ogrodów Gustava Meyera. Od lat 60. XIX w. parkiem zajmował się inspektor ogrodniczy B. Becker. W tym czasie podjęto działania zmierzające do przekształcenia pobliskiego Lasu Miechowickiego w park leśny. Od 1906 r. właścicielem dóbr miechowickich była spółka Preussengrube AG, a od 1907 r. w pałacu prowadzano prace adaptacyjne.

Faza III trwała od roku 1938. Park został wówczas przejęty przez gminę i od 1 maja 1938 r. funkcjonował jako Miechowicki Park Ludowy (Mechtaler Volkspark). W 1943 r. zrealizowano projekt alejek o układzie diagonalnym oraz utworzono nowe wejścia do parku. W tym okresie integralnym elementem kompozycji parkowej były drewniane altany oraz korty tenisowe. W części centralnej wybudowano także drewnianą estradę. W czasie wojny w parku znajdował się schron przeciwlotniczy. W 1945 r. pałac został dwukrotnie spalony, a po II wojnie światowej park przeszedł na własność miasta. W latach 40. i 50. XX w. budynek pałacu był siedzibą zarządu kopalni Miechowice. 31 grudnia 1954 r. ruiny budowli zostały wysadzone przez saperów wojska polskiego. Północny fragment zespołu parkowego oddzielono od pozostałej części założenia, przekształcono i zabudowano.

W okresie powojennym, na terenie parku wybudowano muszlę koncertową, boisko oraz urządzono ogródek jordanowski. Dwa stawy zostały zasypane. W kolejnych latach stan techniczny obiektów znajdujących się na terenie założenia stopniowo się pogarszał. Częściowemu zatarciu uległa także pierwotna kompozycja parkowa. Największe zmiany nastąpiły na skutek postępującej sukcesji naturalnej roślinności oraz wprowadzanych przekształceń układu komunikacyjnego. W ostatnich latach park został poddany procesowi rewitalizacji.

Opis

Założenie parkowe zlokalizowane jest w zachodniej części miasta, w dzielnicy Miechowice, na obszarze ograniczonym od północy ul. Jana Dzierżonia, od wschodu ul. Jana Frenzla, od południa ul. Racjonalizatorów i od zachodu granicą ogródków działkowych. Umiejscowione na terenie parku pozostałości pałacu oraz oficyny pałacowej znajdują się w części północno-wschodniej. Historyczny park był jednym z elementów kompozycji przestrzennej dawnej wsi Miechowice, która na skutek postępującego procesu urbanizacji została włączona w obręb miasta. Pierwotna kompozycja parkowa, została ukształtowana jako krajobrazowa, a następnie przekształcona w manierze tzw. wielkiego stylu, przez co zyskała określenie Pretzel Garten. Sposób wytyczenia ścieżek oraz wykorzystanie konfiguracji i ukształtowania terenu wskazują na powiązania z kategorią estetyczną określaną mianem beautiful oraz cechami stylu kaligraficznego. Częściowo zachowana ruina oficyny pałacowej, będąca pozostałością po istniejącym w tym miejscu budynku, prezentuje cechy typowe dla XIX-wiecznego neogotyku angielskiego. Przykładem są zachowane detale wnęk okiennych, nawiązujące do angielskiego gotyku Tudorów. Pozostałości pałacu zachowały się jedynie w formie usypiska gruzowego. Park w swoim obecnym zarysie znajduje się na obszarze zbliżonym kształtem do prostokąta i zajmuje powierzchnię ok. 14,5 ha. W okresie największej świetności jego powierzchnia wynosiła ok. 29 ha. Po latach, z dawnego układu komunikacyjnego zachowała się jedynie owalna ścieżka, przebiegająca po stronie zewnętrznej. Teren założenia został zdominowany przez wysokie drzewa, a zakładane dawniej ozdobne kompozycje roślinne nie przetrwały do czasów współczesnych. W ostatnich latach założenie parkowe poddano rewitalizacji, w ramach której przeprowadzono zabiegi pielęgnacyjne roślinności oraz dokonano nowych nasadzeń. Wprowadzono także zmiany w obrębie układu komunikacyjnego oraz uzupełniono park o elementy małej architektury.

Obszar dostępny dla zwiedzających.

Opr. Ewa Waryś, OT NID w Katowicach, 21-08-2018 r.