Historia

Wieś Lubowidz wzmiankowana była po raz pierwszy w roku 1345 jako własność Wojciecha i Mikołaja Nagórskich. Uzyskała ona prawa miejskie w roku 1521, utraciła je w końcu XVIII w. W 2 poł. XVIII w. stanowiła własność  kasztelana dobrzyńskiego Stanisława Sierakowskiego. W 1 poł. XIX w. przeszła na własność Ignacego Wiśniewskiego. Parafię w Lubowidzu erygowano w 2 poł. XIV w. Pierwszy kościół zbudowany został zapewne w 2 poł. XIV w. (z tego też okresu pochodzi prawdopodobnie cmentarz kościelny), spłonął jednak w wieku XVII. Kolejna świątynia, również drewniana, zbudowana została dzięki fundatorom braciom Nagórkom – spłonęła 30 maja 1798 r. Obecnie istniejący kościół wzniesiony został w 1802 r.  z fundacji właścicieli Lubowidza Sierakowskich. Konsekrowany został w roku 1804. Poddano go pracom remontowym w latach 1860, 1937, 1966 i 2015-2016, kiedy to wymieniono na nim pokrycie dachowe oraz wszystkie szalunki elewacji, jak również rozebrano drewnianą dzwonnicę zbudowaną ok. 1860 r. stawiając na jej miejsce całkowicie nową, choć drewnianą kopię. Istniejące ogrodzenie cmentarza kościelnego obsadzonego drzewami, założonego najprawdopodobniej w wieku XVII wymurowane zostało z cegły na początku XX w. Z tego samego okresu pochodzi usytuowana na północ od kościoła murowana plebania, nie wpisana jednak do rejestru zabytków. 

Opis

Zespół kościelny – złożony z kościoła, ogrodzenia i cmentarza kościelnego oraz  dzwonnicy i plebanii (nie wpisanych do rejestru zabytków) - usytuowany jest w centralnej części wsi, po wschodniej stronie ulicy Poświętnej, pośród cmentarza kościelnego, otoczony murem wykonanym z cegły, z kutą metalową bramą. Od strony północno-zachodniej, w pobliżu wejściowej bramy, usytuowana została drewniana współczesna dzwonnica. Od szosy Lidzbark – Żuromin (na zachód od kościoła) oddzielony ogrodzonym siatką skwerkiem, na środku którego (na osi kościoła) usytuowana została figura Matki Boskiej Nieustającej Pomocy. Od strony południowej zespół przylega do ul. Kościelnej. Z pozostałych stron otaczają go pola uprawne. 

Kościół rozlokowany jest w centralnej części cmentarza, orientowany, drewniany, konstrukcji zrębowej, oszalowany pionowymi deskami, z oblistwowaniem, posadowiony na otynkowanej podmurówce. Nawa prostokątna, z węższym zamkniętym trójbocznie prezbiterium, przy nim od strony północnej dostawiona zakrystia, od strony zachodniej niska kruchta szerokości fasady. Wnętrze podzielone na trzy nawy pięcioma parami kolumn o toskańskich głowicach. Nad nawą główną pozorna kolebka o łuku odcinkowym, nad bocznymi zaskrzynienia. W kruchcie i zakrystii występują stropy płaskie. W zachodniej część nawy drewniany chór muzyczny wsparty został na czterech kolumnach toskańskich. Doświetla go duże zamknięte łukiem odcinkowym okno. Budynek nakryty został dachami dwuspadowymi oraz trójspadowymi (nad kruchtą i prezbiterium). Na kalenicy dachu, w pobliżu prezbiterium, usytuowana została ośmioboczna wieżyczka na sygnaturkę zwieńczona cebulastym hełmem oraz krzyżem. 

Na północny-zachód od kościoła, tuż przy ogrodzeniu, usytuowana została rozplanowana na rzucie kwadratu dzwonnica, ze ścianami średniej wysokości nakrytymi namiotowym dachem pokrytym blachą z centralnie umieszczoną sterczyną.

Na północ od kościoła, poza bezpośrednim ogrodzeniem świątyni, szczytem do niej, usytuowana jest parterowa plebania (z użytkowym poddaszem) posadowiona na kamiennej podmurówce, wymurowana z cegły, od wewnątrz otynkowana, nakryta dachem dwuspadowym, z wystawką dachową od frontu i drewnianą werandą od wschodu. Budynek rozplanowany został na planie prostokąta, dwutraktowy, siedmioosiowy. 

Ogrodzenie cmentarza kościelnego wykonane zostało z cegły, nieotynkowane, osadzone na niewielkim cokoliku, zwieńczone gzymsem uskokowym, nad którym znajdują się dwuspadowe daszki. Brama główna jest słupowa, trójprzęsłowa, ze słupami na planie kwadratu, na cokołach, zwieńczone uskokowymi gzymsami oraz betonowymi czapami złożonymi ze skrzyżowanych dwuspadowych daszków i ostrosłupów nad nimi. Skrzydła bramne metalowe, z poziomych płaskowników i teowników oraz pionowych prętów zakończonych grotami. Bramki boczne jednoprzęsłowe, ujęte parami niskich, kwadratowych słupów zwieńczonych jak w bramie głównej. 

Cmentarz kościelny porośnięty zielenią (m.in. okazy starodrzewu), w formie szpalerów przy murze cmentarnym, z zachowanym jednym ceglanym nagrobkiem zwieńczonym cementowym krzyżem. 

Obiekt dostępny podczas mszy oraz po uprzednim umówieniu się z proboszczem parafii w Lubowidzu.

Oprac. Jerzy Szałygin, OT NID w Warszawie, 29.01.2019 r.