Historia

Wieś Jedlinka (Tannhausen – do 1945 r.) – obecnie część miasta Jedlina-Zdrój wzmiankowana była w źródłach pisanych już w 1305 roku. Źródła archiwalne wskazują, że we wsi (prawdopodobnie na terenie obecnego założenia pałacowego lub w pobliżu) znajdował się zamek wzniesiony w czasie panowania Bolka I (1250-1301). Przed rokiem 1372 zamek był powiązany administracyjnie z zamkiem Rogowiec (Hornschloss), po roku 1372 wszedł w skład posiadłości należących do zamku Grodno w Zagórzu Śląskim (Kynsburg). Prawdopodobnie najstarsze założenie obronne zostało zniszczone w trakcie wojen husyckich. Dobra w Jedlince uzyskały samodzielność przed 1611 rokiem. Pierwszym ich właścicielem był Heinrich von Kuhl. W rękach rodu dobra pozostawały do 1663 roku. W 1666 r. majątek przejęli Hans Heinrich, Hans Carl von Seyer i Gottfried von Seyer und Kuhner (do 1698 r.). Następnie dobra przeszły na własność Abrahama von Czettritz und Neuhaus, austriackiego generała Johanna Christopha von Seher-Thoss i jego drugiej żony Charlotty Maximiliany, z domu von Pückler. Po śmierci jej syna dobrami zarządzała rodzina von Pückler. Od lat 30. XIX w. kilkakrotnie zmieniali się właściciele majątku. W 1861 r. dobra zakupił właściciel fabryki porcelany w Wałbrzychu – Carl Krister (zm. 1864 r.). W 1889 r. posiadłość przejął Gustav Böhm, którego spadkobiercy władali majątkiem do czasów wojny. W czasie II wojny światowej na terenie założenia funkcjonował obóz jeniecki. Po 1945 r. upaństwowione obiekty pełniły różne funkcje. Obecnie zespół jest własnością prywatną, mieści się tu Zespół Pałacowo-Hotelowy Jedlinka. Siedziba szlachecka mogła powstać w Jedlince najwcześniej w latach ok. 1600-15. Relikty tej budowli zachowały się w kondygnacji piwnic. Przed 1743 r. dwór był modernizowany. W końcu XVIII w. lub na pocz. XIX w. od strony północnej dobudowano nowe skrzydło, w którym funkcjonował browar. Budowlę przebudowano w latach 1861-62 z inicjatywy Carla Kristera. Stary dwór wieżowy ze skrzydłami bocznymi ujednolicono przestrzennie, wzniesiono nowe skrzydło południowe. Elewacje utrzymano w stylistyce neoklasycyzmu szkoły berlińskiej 3. ćw. XIX w. Powstał nowy wystrój wnętrz, który w większości zmieniono w 1889 roku. Obecnie przy pałacu prowadzone są prace remontowe. Część wnętrz po pracach remontowych udostępniana jest zwiedzającym. Obecny układ przestrzenny zespołu pałacowego ukształtowany został na początku lat 60. XIX w. – ok. 1862 r. wzniesiono oficyny oraz budynki gospodarcze wokół rozległego, wydłużonego, czworobocznego dziedzińca. Po wschodniej stronie pałacu rozciąga się park założony już w latach 1826-50.

Opis

Zespół pałacowy zlokalizowany jest w północno-zachodniej części dawnej wsi Jedlinka (obecnie południowa część miasta Jedlina-Zdrój). Pałac i wydłużony, czworoboczny dziedziniec pałacowy otoczony zwartymi ciągami zabudowy - oficynami i budynkami gospodarczymi położony jest na platformie terenowej. Park został założony po wschodniej stronie pałacu, poniżej platformy, u podnóża skarpy parku. Pałac jest budowlą częściowo podpiwniczoną, wzniesiony na planie z zestawionych ze sobą trzech prostokątnych członów. Środkowa część pałacu poprzedzona jest od wschodu i zachodu portykami balkonowymi. Główny korpus pałacu jest III-kondygnacyny, skrzydło południowe II-kondygnacyjne z pseudomezaninem, natomiast północne wzniesione na opadającym terenie – od frontu II-kondygnacyjne z pseudomezzaninem, od wschodu III-kondygnacyjne z pseudomezzaninem. Pałac nad głównym korpusem nakryty jest dachem czterospadowym, nad skrzydłami bocznymi – dachami trójspadowymi. Elewacje pałacu zakomponowane są symetrycznie, osiowo. Elewacja zachodnia – fasada jest 19-osiowa z głównym korpusem 9-osiowym, z 3-osiowym ryzalitem pozornym poprzedzonym balkonowym portykiem, zwieńczonym trójkątnym naczółkiem (osie pseudoryzalitu artykułowane korynckimi pilastrami wielkiego porządku). Skrzydła boczne posiadają 5-osiowe elewacje ze skrajnymi 2-osiowymi ryzalitami pozornymi. Reprezentacyjne wnętrza znajdują się na I piętrze pałacu, w układzie amfiladowym. W tylnym trakcie skrzydła północnego mieści się sala balowa o półtorakondygnacyjnym wnętrzu podzielonym na dwie części, z emporą muzyczną w części południowej. Przed pałacem, na dziedzińcu, znajduje się treflowy basen z fontanną. Park pałacowy założony jest na nieregularnym kształcie. Zachodnią część założenia stanowi zalesiony stok skarpy sięgający pałacu. W części wschodniej, na płaskim terenie, na osi pałacu założony został staw. Ważnym elementem zagospodarowania parku jest lipowo-bukowa aleja prowadząca od cieku wodnego zasilającego staw w kierunku południowym.

Zabytek dostępny.

Oprac. Bogna Oszczanowska, OT NID we Wrocławiu,24.06.2017 r.