Historia

W czasie wojen husyckich toczonych w Czechach w l. 1419–1436 pomiędzy cesarzem Zygmuntem Luksemburskim a husytami działania wojenne objęły także Ziemię Kłodzką, której miasta i rycerstwo stanęły po stronie cesarza. Tu prowadzono działania wojenne już od 1425 r., z nasileniem w 1428 r. W ich toku rozegrana została 27.12.1428 r. bitwa pod Starym Wielisławiem. Przeciw husytom stanęło rycerstwo starosty kłodzkiego i rycerstwo śląskie pod wodzą księcia Jana ziębickiego. Bitwa zwycięska była dla husytów. Książę Jan poległ i został pogrzebany w Kłodzku, ale w bliżej nie znanym czasie na domniemanym miejscu jego śmierci ustawiono drewnianą kaplicę. Następnie w 1800 r. na jej miejscu została wzniesiona z fundacji młynarza Lachnita kaplica murowana. Odnowił ją w 1883 r. kolejny młynarz Schindler. Kaplicę tę rozebrano w związku z budową linii kolejowej Kłodzko-Kudowa. Odbudowano ją kilkanaście metrów dalej, obok torowiska, w latach 1904-1905, w formach neobarokowych, według projektu śląskiego architekta Ludwiga Schneidera (1855-1943), projektanta kościołów i kaplic na terenie Śląska. Fresk w kopule kaplicy w Kłodzku-Starym Wielisławiu przedstawiający śmierć księcia Jana wykonał malarz Woerndle z Kłodzka, a ołtarz z witrażem jest dziełem malarza Lerscha z Düsseldorfu.

Opis

Kaplica-mauzoleum księcia Jana ziębickiego zlokalizowana na pn.-wsch. krańcu Starego Wielisławia, obecnie w granicach Kłodzka. Budynek centralny, na planie kwadratu, z wklęsłymi narożami, licowany płytami kamiennymi. Nakryty dachem łamanym. Elewacje z atektonicznym podziałem w formie narożnych lizen, dzielone nad otworami (wraz z lizenami) gzymsem-wałkiem. Zwieńczone wydatnym belkowaniem z profilowanym gzymsem koronującym. W partii fryzu belkowania, nad lizenami pseudoimposty. Ich pola oraz sąsiednie pola na wklęsłych narożach kaplicy zdobione tablaturą. W fasadzie lizeny bardziej upodobnione do pilastrów, z bazami. Dekorowane neorenesansowym żłobkowaniem, akantem, uskrzydlonymi głowami putt (w miejscu głowic), kratką regencyjną i motywem ceowatym. W osi fasady otwór wejściowy o łuku falistym, w profilowanym obramieniu z uszakami, kampanulami, guttami i liśćmi akantu. W portalu krata w stylu historyzmu, z dominacją neobaroku. Nad portalem uskrzydlona głowa putta w otoczeniu wolut, liści akantu i róż. Powyżej falisty, profilowany naczółek. Fasada zwieńczona pięciobocznym szczytem o wykroju zbliżonym do wykroju portalu, ujętym profilowanym obramieniem. W polu szczytu girlanda z liści laurowych, śląski orzeł w cesarskiej koronie trzymający w szponach tarczę herbową Ziemi Kłodzkiej i tarczę herbową z herbem Kłodzka oraz ze śląskim orłem (dla podkreślenia historycznego sojuszu). Poniżej inskrypcja z chronostychem odnosząca do śmierci księcia Jana: Ioannes, prInCeps MonsterbergensIs pro patrIa Contra hVsItas fortIter pVgnans oCCIsVs fVIt. W pozostałych elewacjach okna o dwóch różnych wykrojach wklęsło-wypukłych, ujęte profilowanymi, częściowo wklęsłymi obramieniami z kluczami. W oknach witraże i ozdobne neobarokowe kraty. We wnętrzu kaplicy każda ze ścian ujęta skrajnie przyściennymi filarami ze stylizowanymi głowicami z tryglifami. Powyżej odcinki profilowanego gzymsu, na których oparte archiwolty zdobione sztukaterią w formie przewiązanej girlandy z liści laurowych. Wnętrze kaplicy nakryte kopułą ozdobioną tondem z freskiem przedstawiającym śmierć księcia. Ołtarz kaplicy złożony z witraża z przedstawieniem Ukrzyżowania obramionego kaflami z dekoracją. Dekoracja ta w formie profilowanego obramienia witraża, dekoracji roślinno-kwietnej i postaci aniołów. Przed witrażem, na mensie ustawiona struktura architektoniczna w formie dwóch kolumn, odcinków belkowania i falistego naczółka. Wykrój naczółka i okna z witrażem ołtarzowym upodobnione do wykroju portalu. W oknach neobarokowe witraże.

Zabytek dostępny przez cały rok.

opr. Iwona Rybka-Ceglecka, OT NID we Wrocławiu, 17-11-2016 r.