Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

ruiny zamku - Zabytek.pl

ruiny zamku


zamek 4. ćw. XVI w. Fredropol

Adres
Fredropol, 14

Lokalizacja
woj. podkarpackie, pow. przemyski, gm. Fredropol

Obiekt jest przykładem obronnego założenia basztowo-bastejowego charakterystycznego dla magnackiej architektury militarnej na obszarze południowo-wschodnich ziem koronnych Rzeczypospolitej w epoce wczesnej nowożytności.

Historia

Zamek został wzniesiony w 3. ćw. XVI w. przez Andrzeja Fredrę (zm. w 1621 r.) na podmokłych łąkach w peryferyjnej, wsch. części wsi Kormanice. Walory obronne miejsca zwiększał od strony pd. lokalny potok Kormanica płynący równoleżnikowo w kierunku wsch. Budowla była rozbudowywana w pierwszej poł. XVII stulecia przez jego brata Jana Fredrę, sędziego ziemskiego przemyskiego (zm. w 1649 r.). Zamek został rozplanowany na rzucie czworoboku z co najmniej dwoma cylindrycznymi basztami-bastejami, które wzniesiono w pn.-zach. i pd.-zach. narożach założenia i otoczony był ziemnymi wałami i fosami wypełnionymi wodą. Skrzydło zachodnie zamku mogło posiadać charakter mieszkalny, a trzy pozostałe skrzydła fortalicji pełniły jedynie funkcję kurtyn w postaci muru obwodowego. W okresie „potopu” szwedzkiego i najazdu wojsk księcia siedmiogrodzkiego Jerzego II Rakoczego w latach 1656-1657 zamek miał zostać poważnie zniszczony przez oddziały nieprzyjacielskie. W drugiej poł. XVII stulecia ówczesny właściciel klucza dóbr kormanickich (fredropolskich) Andrzej Maksymilian Fredro, kasztelan lwowski zdecydował się na odbudowę i modernizację zamku, którego pozostałości zachowały się do chwili obecnej. Jego następca Stanisław Józef Fredro już około 1720 r. zrealizował lokację na prawie magdeburskim nowego ośrodka miejskiego nazwanego Fredropolem. W tej nowej sytuacji przestrzennej zamek wraz z położonym ok. 600 metrów na pd.-wsch. bastionowym szańcem ziemnym na planie prostokąta miał tworzyć układ sprzężony fortalicji i miasta podnoszący zdolności i potencjał obronny zespołu miejsko-zamkowego. Już przed połową XVIII w. sam zamek utracił swoje walory obronne i zaczął popadać w ruinę. Jak świadczy mapa wykonana w ramach pierwszego zdjęcia kartograficznego Galicji w latach 1779-1783 w pn.-wsch. narożniku założenia znajdował się murowany budynek wzniesiony na rzucie kwadratu, wykorzystywany wcześniej do celów mieszkalnych, który jak można domniemywać mógł stanowić najstarszą część założenia pochodzącą z 3. ćw. XVI w. Brama wjazdowa wysunięta nieco poza lico skrzydła zach. znajdowała się w centralnej jego części pomiędzy dwoma basztami-bastejami. W XVIII i w XIX w. miejscowy majątek ziemski należał kolejno do Podoskich, Michałowskich, Dunin-Borkowskich i Pawlikowskich. Przypuszczalnie na przełomie XVIII i XIX w. w zach. kurtynie zamku powstał ceglany budynek mieszkalny wzniesiony na rzucie prostokąta przylegający od strony pd. do baszty. Jan Pawlikowski był właścicielem miejscowych dóbr ziemskich do 1939 r. W 1944 r. zamek został obrabowany i spalony przez jeden z oddziałów Ukraińskiej Powstańczej Armii (UPA) operujących w tym rejonie. Po drugiej wojnie światowej obiekt znajdował się w administracji Państwowego Gospodarstwa Rolnego (PGR), a w 1994 r. ruiny dawnego zamku wraz z przyległym terenem zostały zakupione przez jednego z prywatnych przedsiębiorców z Przemyśla.

Opis

Ruiny zamku położone są we wsch. części wsi Fredropol na płaskim terenie na lewym brzegu potoku Kormanica. Obiekt otoczony jest od strony pd.-zach., zach. i pd.-wsch. pozostałościami fortyfikacji ziemnych w postaci wałów ziemnych o wysokości 2-3 metrów, suchymi obecnie fosami oraz resztkami rawelinu. Przebieg dawnej drogi dojazdowej do zamku od strony zach. podkreślony jest współczesnym szpalerem jesionowym. Obecnie najlepiej zachowanym elementem dawnego zamku jest cylindryczna baszta (o średnicy 9,90 m) zachowana do wysokości drugiej kondygnacji, która stanowiła niegdyś pd.-zach. narożnik założenia oraz przetrwałe jedynie w połowie skrzydło zach. pochodzące już z przełomu XVIII i XIX stulecia o wymiarach 8,25 x 21,4 m. Obie wspomniane części utrzymywane są w stanie trwałej ruiny, jednak stan techniczny obiektu może budzić zastrzeżenia. Od strony pd. w dolnej kondygnacji baszty pd. zachowany jest otwór strzelniczy, a od strony zach. zarówno w dolnej jak i górnej kondygnacji wtórne otwory okienne. Od strony zach. i wsch. pd. części skrzydła zach. na poziomie dolnej i górnej kondygnacji liczne otwory okienne. W pd. części skrzydła wschodniego zamku na małym odcinku zachowały się również przyziemia.

Zabytek dostępny z zewnątrz.

Oprac. dr Andrzej Gliwa, OT NID w Rzeszowie, 9.02.2018 r.

Rodzaj: zamek

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_18_BK.13129, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_18_BK.197976