Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

dwór - Zabytek.pl

dwór


pałac koniec XVIII w. Dzimierz

Adres
Dzimierz

Lokalizacja
woj. śląskie, pow. rybnicki, gm. Lyski

Dwór w Dzimierzu jest przykładem dość dobrze zachowanego obiektu dworskiego z końca XIX bądź przełomu XIX i XX w., pełniącego rolę ośrodka majątku ziemskiego, a zarazem niewielkiego obiektu rezydencjonalnego.

O jego wartości zabytkowej świadczy nie tylko czytelny kontekst historyczny i zachowane relacje przestrzenne z otaczającym parkiem oraz zespołem zabudowy inwentarskiej, ale przede wszystkim autentyczność formy i substancji samego dworu.

Historia

Dwór wraz z sąsiednim zespołem zabudowy gospodarczej wybudowany został najprawdopodobniej w końcu XIX w. bądź na przełomie XIX i XX w. według projektu nieznanego architekta. Wg informacji zawartych w dokumentacji konserwatorskiej, w 1908 r. obiekt miał zostać przebudowany w nieznanym, jak dotąd, zakresie. Na przestrzeni kolejnych dziesięcioleci nie uległ zasadniczym przekształceniom, co zaważyło na zachowaniu jego autentycznej bryły wraz z formą dachu, rozwiązań kompozycji poszczególnych elewacji, a także charakteru stylowego, wskazującego na czas budowy przypadający na koniec XIX  wieku bądź przełom wieków. Budynek od momentu ostatecznego ukończenia budowy, przynajmniej pod kątem formy zewnętrznej, przypuszczalnie nie był przekształcany, nie licząc odtworzonej w ostatnich latach werandy, która wg dawnych mieszkańców obiektu miała istnieć w okresie przedwojennym. W odróżnieniu od formy zewnętrznej, w okresie powojennym częściowo przekształcono natomiast historyczny układ wewnętrzny. Działania te, polegające na podziale szeregu wnętrz na mniejsze pomieszczenia, związane były z adaptacją budynku na biura PGR. W trakcie prac remontowych prowadzonych w ostatnich latach przez obecnego właściciela, zasadniczo powrócono do koncepcji historycznej dyspozycji wnętrz.

Opis

Przedmiotowy dwór znajduje się w południowej części Dzimierza, na terenie zespołu dworsko-parkowego, mieszczącego się po zachodniej stronie ulicy Rzuchowskiej. Całość zespołu, podzielona jest funkcjonalnie na część gospodarczą oraz reprezentacyjną. Ulokowana od strony południowej reprezentacyjna część założenia składa się z niewielkiego parku krajobrazowego, założonego przypuszczalnie w ostatniej ćwierci XIX wieku, oraz dworu stanowiącego centrum jego kompozycji, powstałego najprawdopodobniej w tym samym okresie. W skład części gospodarczej, usytuowanej od strony północnej, wchodzą murowane budynki gospodarcze z przełomu XIX i XX wieku, w tym: spichrz, stodoła, obora, stajnie, kuźnia, magazyn oraz czworak, pozostające poza strefą ochrony konserwatorskiej. Usytuowany w głębi parku dwór jest niewielkim, murowanym obiektem, wybudowanym na planie krótkiego prostokąta, skierowanym frontem w stronę zabudowań inwentarskich w północnej części zespołu. Dość typowa, prostopadłościenna, jednopiętrowa bryła obiektu urozmaicona została ryzalitami, w tym dwoma mniej więcej na osi elewacji południowej i zachodniej oraz jednym bocznym w elewacji wschodniej, do którego przylega odtworzona parterowa weranda. Odmiennie rozwiązano elewację frontową, akcentując osie środkowe dwukondygnacyjną loggią, mieszczącą reprezentacyjne wejście do budynku na parterze oraz balkon na piętrze. Całość obiektu przekryto wysokim dachem czterospadowym krytym dachówką, urozmaiconym daszkami dwu- i trójspadowymi nad ryzalitami. W kompozycji poszczególnych elewacji przyjęto tradycyjny, wywodzący się z kanonu klasycystycznego, schemat podziału horyzontalnego z wyodrębnieniem strefy cokołowej oraz dwóch zróżnicowanych pod względem wysokości kondygnacji. Podziały te zaakcentowano za pomocą strefy wysokiego, dwupoziomowego cokołu (odpowiadającej kondygnacji piwnicy oraz strefie pasa podokiennego), profilowanych gzymsów kordonowych oraz rozbudowanego gzymsu wieńczącego z ozdobnym ząbkowaniem. W przypadku elewacji tylnej i bocznych podziały te przełamane zostały jedynie przez rozbicie płaszczyzny ścian ryzalitami, w przeciwieństwie do elewacji frontowej, rozwiązanej bardziej okazale, z racji reprezentacyjnego charakteru. Sześcioosiową fasadę podzielono symetrycznie na trzy części, z których środkowa, wyodrębniona pilastrami w wielkim porządku, otrzymała formę dwukondygnacyjnej loggii. Dodatkowo na poziomie parteru, z racji usytuowania głównego wejścia, loggia została ozdobnie przemknięta formą dwuprzęsłowego arkadowania, wspartego na środkowej kolumnie i bocznych wspornikach oraz murowaną balustradą, urozmaiconą dekoracją ramowo-płycinową, z kolei na poziomie piętra wnękę przemknięto jedynie balustradą. Dopełnienie koncepcji kompozycyjnej elewacji stanowi skupiony przede wszystkim na fasadzie detal architektoniczny, będący kompilacją przetworzonych, niejednokrotnie spotykanych elementów neorenesansowych o proweniencji włoskiej i niderlandzkiej, odznaczających się jednak dość oryginalnym zestawieniem, szczególnie w obrębie loggii. Analiza rozplanowania wewnętrznego obiektu pozwala przypuszczać, iż brak ścisłej symetrii w rozwiązaniu bryły budynku i poszczególnych elewacji (poza reprezentacyjną frontową) wynika z podporządkowania formy zewnętrznej koncepcji układu wnętrza. Wnętrze budynku na obu kondygnacjach mieszkalnych składa się zasadniczo z trzech traktów pomieszczeń, rozmieszczonych w trzech osiach. Reprezentacyjne wejście do budynku znajduje się w północnej części osi środkowej, z kolei wejście boczne, połączone z klatką schodową, mieści się w drugim trakcie osi zachodniej.

Budynek jest własnością prywatną, zabytek dostępny z zewnątrz.

Oprac. Agnieszka Olczyk, OT NID w Katowicach, 04.08.2014 r.

Bibliografia

  • Karta informacyjna obiektu Zespołu pałacowo-parkowego (w Dzimierzu), oprac. Pracownia Konserwatorska Akant, Archiwum WUOZ w Katowicach.

Rodzaj: pałac

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_24_BK.103044